ԱՐՑԱԽԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Լեւ 10 Հուշարձան

ԼՂՀ (Երկիր) / Քարվաճառ (Շրջան) / Լեւ (Գյուղ)

Տեղադրություն

Լեւ գետի ամենավերին՝ ալպիական գոտու շրջանում է գտնվում համանուն գյուղը: Պատմական գյուղատեղին, փռված է Լեւի ձախափնյա հարավահայաց ձորալանջին, ծովի մակերեւույթից 1730-1840 մ բարձրության վրա:

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 39:

Պատմություն
1960 — 1980 թթ․

1960-80-ական թթ. Լեւ գետի աջ ափին գոյացել է գյուղի մի նոր թաղամաս:

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 39:

Բնակչություն
1908 — 1981 թթ․

1908-1981 թթ. ընթացքում գյուղի ծագումով քուրդ բնակչության թվաքանակը ավելի քան տասնապատկվել է: Այսուհանդերձ՝ նրանք չէին կարողացել պահպանել ցեղային նկարագիրը:

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 40:

Պատմություն
1763 թ․

Չնայած, որ Լեւը հայաբնակ է եղել առնվագն միջնադարից, այնուամենայնիվ նրա մասին գրավոր առաջին հիշատակությանը հանդիպում ենք միայն 1763 թ. Դադի վանքի կալվածացուցակում:

Ջամբռ համաժողովեցեալ եւ շարաղրեցեալ ի Սիմէօնէ կաթողիկոսէ Երեւանցւոյ, Վաղարշապատ, 1873, էջ 283։
Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 40:

1913 թ․

Ի դեպ, գյուղը վանքապատկան կալված էր համարվում նաեւ 1913 թ., հավանական է՝ ընդհուպ խորհրդային կարգերի հաստատումը:

«Արձագանք», Թիֆլիս, 1886, N 44, էջ 577։
Հայաստանի Հանրապետության Պատմության պետական կենտրոնական արխիվ, ֆոնդ 57, ցուցակ 1, գործ 400, թերթ 1։
Տես՝ նաեւ «Ազատամարտ» 1992, N 15, էջ 14 (Սամվել Կարապետյան, Դադի վանքի կալվածները)։
Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 40:

Նկարագրություն

Գյուղամիջում մի ժայռազանգվածի արեւմտահայաց երեսին քանդակված են մի քանի պարզ խաչեր, իսկ գյուղից 1,6 կմ հյուսիս-արեւելք, 15 մ բարձրությամբ առանձնացած ժայռի ստորոտում մեջքի վրա ընկած է գեղաքանդակ, բայց անարձանագիր խաչքար։ Վերջինս ամբողջական է եւ ունի 180x93x20 սմ չափեր։

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 40:

19 դ․

Լեւ գյուղի շրջակայքում պահպանվել են մի քանի հին գյուղատեղիներ, ուր XIX դարի վերջերից հանգրվանել են քուրդ եւ թուրք խաշնարած ցեղեր: Ցավոք, այդ գյուղերի պատմական-հայկական անունները մեծ մասամբ մոռացության են մատնվել եւ այժմ առավելապես հայտնի են օտարահունչ տարբերակով: Դրանք են՝ Թախդամն ու Քյուրդդամը, որոնք գտնվում են Լեւ գյուղից 2-3 կմ համանուն գետի՝ հոսանքով վեր, ձախ ափին։ Այնուհետեւ՝Ջամիլլու եւ Դամրչիդամ (հայկական տարբերակը՝ Դարբնոց) գյուղատեղիները, որոնք գտնվում են Լեւից 4-6 կմ հարավ-արեւմուտք եւ ուր հաստատվել էին այրում եւ ղամշլու ցեղերից թուրքեր։99 Ուռիջուր եւ Ջամիլլու վտակների միախառնման տեղում է գտնվում (Լեւից 3,5 կմ հարավ) Բաշդամ կամ Սեյդլյար գյուղատեղին, իսկ ընդամենը 1-2 կմ հարավ՝ Չուփուրլու եւ էլյասալիլար կամ էլլա Զալլար գյուղատեղիները։

Լէօ, Պատմաթիւն Ղարաբաղի հայոց թեմական հոգեւոր դպրոցի 1838-1913, Թիֆւիս, 1914, էջ 677։
Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 40:

Անվանում	Հիշ. ժամանակը	Ստուգաբանություն
Լեւքյանդ	1812 — 1920 թթ․
Լեւ	1600 — 1812 թթ․

Բնակչություն.

Թվական	Քուրդ բնակիչ	Քուրդ տուն	Նշումներ	Աղբյուր
1908	46			"Кавказский Календарь на 1910 г." Тифлис, 1909. Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 40:
1952		45		«Հայրենիքի ձայն» շաբաթաթերթ, 1993, N 20, էջ 5։ Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 40:
1972		65		«Հայրենիքի ձայն» շաբաթաթերթ, 1993, N 20, էջ 5։ Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 40:
1981		496		«Ադրբեջանի Խորհրդային հանրագիտարան», հատոր 6, Բաքու, 1982, էջ 176: Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 40: