ԱՐՑԱԽԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Հակարի գետի ստորին հոսանք Հուշարձան

ԼՂՀ (Երկիր) / Քաշաթաղ (Շրջան) / Հակարի (Տեղամաս) / Հակարի գետի ստորին հոսանք (Տարածք)

Նկարագրություն

Հակարին աջից Որոտանին ընդունելուց հետո, հազիվ մի քանի կիլոմետր անց, մտնում է ներկայիս Զանգելանի շրջանի տարածքը։ Այդտեղ այն հոսում է բավականին լայն հունով եւ միանգամայն հարթ տեղանքով։ Գետի աջ ու ձախ կողմերով, մինչեւ Արաքսին խառնվելը, ձգվում են մեծ ու փոքր մի շարք գյուղեր, որոնք ներկայում հայտնի են միայն վերջին 1-2 հարյուրամյակի ընթացքում ստացած անուններով։ Մասնավորապես՝ գետի աջ ափին իրար հաջորդում են Ռաբենդ, Ալիբեյլի, Սարալ, Խումարլի, Շարիֆան եւ Հաջալի գյուղերը, իսկ ձախակողմում՝ Աղալի, Բաբայլի, Մամեդբեյլի, Խավալի եւ Զեռնալի գյուղերը։

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 203:

Գետահովտի այս հատվածում հայ մշակույթի հետքերը գրեթե իսպառ վերացված են։ Աղալի գյուղի մզկիթն ակնհայտորեն հիմնված է միջնադարյան հայոց եկեղեցու հիմքերի վրա, իսկ Մամեդբեյլի եւ Շարիֆան գյուղերում պահպանվում են XIV դարով թվագրվող դամբարաններ։ Բերդաշտարակի ավերակները պահպանվել են Հաջալի գյուղի մոտ։
Ըստ երեւույթին, այս շրջանում է գտնվելիս եղել հետագայում Գյուտ անվանված, Վասակ մենակյացի կողմից V–VI դարերում հիմնադրված այն վանքը, որի համար Սյունյաց իշխանը հաստատել էր հետեւյալ սահմանները. «Տվեցին հինգ գյուղ՝ այսպիսի սահմաններով՝ սկսած Սեւասարից մինչեւ Բոթիբոթեր, դեպի վար, որտեղ Թզենու գետն է, մինչեւ ուրկանոցի այգիները, այնտեղից մինչեւ Աղավնո գետի պտույտները, Նակորզանի եկեղեցու դիմաց, մինչեւ Աստծու տունը»։

«Առերեսում», N 16, 1996, էջ 19։
Ստեփանոս Օրբելյան, Սյունիքի պատմություն, Երեւան, 1986, էջ 117։
Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 203: Սեւասարը հետագայում թարգմանաբար կոչվեց` Ղարադաղ։