ԱՐՑԱԽԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Ջաբրայիլ 1 Հուշարձան

ԼՂՀ (Երկիր) / Ջաբրայիլ (Շրջան) / Ջաբրայիլ (Քաղաք)

Տեղադրություն
1950 թ․

Շրջկենտրոն Ջաբրայիլը, որ մինչեւ 1950 թ. սոսկ մի գյուղ էր, գտնվում է Արցախի լեռների հարավահայաց լանջերի ստորոտում, ծովի մակերեւույթից 570-640 մ բարձրության վրա, ամառային ամիսներին իսպառ ցամաքող Ծամձոր վտակի հովտում:

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 240:

Պատմություն
18 դ․

Բնակավայրի պատմական՝ հայկական անվանումը անհայտ է։ Հայտնի չէ նաեւ, թե մինչեւ երբ է այն հայաբնակ եղել։ Հավանաբար գյուղը հայաթափ է եղել երկրամասի դաշտավայրային մասում գտնվող ուրիշ շատ բնակավայրերի հետ մեկտեղ XVIII դարի սկզբներին։

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 241:

Բնակչություն
19 դ․

XIX դարում այն արդեն զուտ թրքաբնակ փոքրիկ գյուղ էր։ Մասնավորապես 1874-ին այն ուներ 250 շունչ շիա դավանանքի թուրք բնակիչ։

"Кавказский Календарь на 1886 г.", Тифлис 1885.", էջ 126։
Մեկ այլ տեղեկության համաձայն 1878 թ., գյուղի 125 տուն թուրքերի մեծ մասը պատկանում էին սյունի դավանանքին («Մշակ», 1878, N 150, էջ 2)։
Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 241:

Նկարագրություն

Արժանահիշատակ հնություններից կարելի է նշել 1000-ամյա սոսու (չինարի) գոյությունը։ Բնակավայրի՝ երբեմնի հայաբնակ լինելու հավաստումն են թեկուզ աղբյուրի խաչաքանդակ քարերը. «Այստեղի միակ կենդանացուցիչ տարրը համարվում է սառ քանքանի (ջրհոր) ջուրը, որ եթէ հաւատ ընծայելու լինենք մերձակայ հայ գիւղացիների աւանդութեանը, Լուսաւորչի օրից է դուրս բերված, սրանց ասածը ոչ միայն հաւանականութիւն է ստանում, երբ Քանքանի սալայատակի վրա փորված խաչերը տեսնում ենք, այլ եւ կարծել է տալիս, որ երբեմն հայաբնակ եւս եղած է», – հավաստում է XIX դարի 70-ական թվականների մամուլը։

"Лесная промышленность", 1984. IX. 8, էջ 4։
«Մշակ», 1878, N 150, էջ 2։
Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 241:

Հայտնի է նաեւ, որ Ջաբրայիլում 1870-ական թվականների սկզբներին բացված արքունի դպրոցում ազգությամբ հայեր էին ոչ միայն աշակերտների մի զգալի մասը (1878-ին՝ 30 տղա), այլեւ դպրոցի ուսուցչական ողջ կազմը (տեսուչ՝ Աղեքսանդր Տեր–Աբրահամյան-1879 թ-ից, ուսուցիչ՝ Արշակ Թումանյանց -1884 թ-ից, կրոնուսույց՝ Տեր-Գաբրիել Տեր-Հարությունյանց-1885 թ-ից)։

«Արձագանք», 1886, N 42, էջ 549-550։
Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 241:

1980 թ․

Ջաբրայիլ շրջկենտրոնը քաղաքի կարգավիճակ է ստացել 1980 թ., 1950-80-ը այն քաղաքատիպ ավան էր, իսկ մինչ այդ՝ գյուղ:

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 240:

Անվանում	Հիշ. ժամանակը	Ստուգաբանություն
Ջրական