Արական դպրոց :: ԱՐՑԱԽԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Արական դպրոց 1865 թ․

Ադրբեջան / Հյուսիսային Արցախ / Խանլար / Գետաշեն

Պատմություն
1865 թ․

Կրթական գործը Գետաշենում նույնպես հին պատմություն ունի. «...Գետաշէնի դպրոցը գոյութիւն ունի 50-ական թուականներից, բայց կանոնաւոր դպրոցների շարքն է մտնում միայն 1865 թ.»:

«Նոր-Դար», 1893, N 193, էջ 3:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 335:

1862 թ․

Հայտնի է, որ առաջին եկեղեցական ծխական արական միդասյա դպրոցը բացվել է 1862 թ.:

«Մանկավարժական թերթ», 1878-79, էջ 15-16: Ի դեպ, դպրոցը բացված է համարվում նաև 1864 թ. (Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 56, ց. 3, գ. 52, թ. 28):
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 335:

Նորոգություն
1878 թ․

Դպրոցական շենքը նորոգության կարոտ է եղել 1878 թ., ավարտին է հասցվել Գանձակի փոխանորդ Սաթունյանի ներդրած ջանքերի շնորհիվ:

«Մանկավարժական թերթ», 1878-79, էջ 16:
«Նոր-Դար», 1895, N 7:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 335:

Պատմություն
1911 թ․

1911/12 ուստարում դպրոցն ուներ փոքր գրադարան՝ 350 կտոր գրքով:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 56, ց. 15, գ. 571, թ. 21:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 335:

Գետաշենի ծխական դպրոցներին վերաբերող վավերագրերի ուսումնասիրությունը և ըստ ժամանակագրության դրանց տվյալների դասակարգումը ներկայացնում ենք ստորև.

Թվական	Ուսուցիչներ	Աշակերտներ	Աշակերտուհի	Նշումներ	Աղբյուր
1864				Բացվել է ծխական արական դպրոցը: Ի դեպ, արխիվային մեկ այլ տեղեկագրում դպրոցի բացման տարեթիվ նշվել է 1863 թ. (Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 56, ց. 15, գ. 571, թ. 21):	Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 56, ց. 3, գ. 52, թ. 28: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 335:
1865	1	33			Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3848, թ. 50: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 335:
1866	1	47			Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3848, թ.115: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 335:
1869				Դպրոցը գտնվում էր նյութական խիստ սուղ վիճակում, հոգաբարձուն էր Ղահրաման Մուսայելյանցը:	Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 56, ց. 1, գ. 4850, թ. 16, 25: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 335:
1870	1	30			Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 56, ց. 1, գ. 3857, թ. 49-50: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 335:
1872	1	50			Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 56, ց. 1, գ. 3872, թ. 30-32: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 335:
1873	1	25			Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 56, ց. 1, գ. 3862, թ. 59-68: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 335:
1874	1	62			Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 56, ց. 1, գ. 3864, թ. 55-56: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 335:
1875		61		Ուսուցիչն էր Սիմեոն քահանա Աթիբեկյանցը	Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 56, ց. 3, գ. 52, թ. 45: Տես նաև՝ Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3866, թ. 48-49: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 335:
1876	1	60			Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 3, գ. 62, թ.46: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 335:
1877	1	26			Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 3, գ. 3850, թ. 130: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 335:
1878		31		Մ. Բաղդասարյանց	Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 3, գ. 3850, թ. 178: Նաև՝ «Մանկավարժական թերթ», Թիֆլիս, 1878-79, էջ 16: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 335:
1882	1	45			Խուդոյան Ս., Արեւելահայ դպրոցները 1830-1920 թվականներին, Երեւան, 1987, էջ էջ 474-475: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 336:
1884				Գործում էր, միդասյա:	Խուդոյան Ս., Արեւելահայ դպրոցները 1830-1920 թվականներին, Երեւան, 1987, էջ էջ 474-475: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 336:
1885				Փակվել է կառավարության հրամանով	Խուդոյան Ս., Արեւելահայ դպրոցները 1830-1920 թվականներին, Երեւան, 1987, էջ էջ 474-475: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 336:
1888				Վերաբացվել է	Խուդոյան Ս., Արեւելահայ դպրոցները 1830-1920 թվականներին, Երեւան, 1987, էջ էջ 474-475: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 336:
1889				Գործել է որպես միդասյա	Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 35, ց. 1, գ. 11, թ. 1: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 336:
1891				Գործել է	Խուդոյան Ս., Արեւելահայ դպրոցները 1830-1920 թվականներին, Երեւան, 1987, էջ էջ 474-475: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 336:
1892	1	38		Մեկ այլ տվյալի համաձայն՝ 1892/93 ուստարում դպրոցն ունեցել է 28 աշակերտ (Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 56, ց. 15, գ. 11, 11-12):	Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3891, թ. 120-122: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 336:
1893				Գործել է որպես արական միդասյա դպրոց	Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3895, թ. 124-125: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 336:
1894		40		Ուսուցիչն էր Հարություն Միրիմանյանցը	Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3896, թ. 173-174: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 336:
1896				Փակվել է կառավարության հրամանով	Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 35, ց. 1, գ. 562, թ. 2: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 336:
1906				Վերաբացվել է առանց պետական ու հոգևոր իշխանությունների գիտության	Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 35, ց. 1, գ. 301, թ. 5: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 336:
1908		128		Պաշտոնապես ճանաչվել է բացված՝ իբրև արական միդասյա դպրոց	Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 35, ց. 1, գ. 559, թ. 15: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 336:
1909	2	126		Միդասյա էր, նյութական սուղ վիճակում	Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 35, ց. 1, գ. 562, թ. 2: Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 57, ց. 2, գ. 1849, թ. 17: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 336:
1910	2	87	22		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3917, թ. 55-60: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 336:
1911	2	70	26		Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 35, ց. 1, գ. 682, թ. 57: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 336:
1911/1912	1	50		Արական, եռամյա դասընթացով ուսուցիչ՝ Քամալ Պետրոսյան	Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 56, ց. 15, գ. 571, թ. 21: Տե՛ս նաև Խուդոյան Ս., Արեւելահայ դպրոցները 1830-1920 թվականներին, Երեւան, 1987, էջ էջ 474-475: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 336:
1914	2	140			Խուդոյան Ս., Արեւելահայ դպրոցները 1830-1920 թվականներին, Երեւան, 1987, էջ էջ 474-475: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 336:
1919				Տուժել էր թուրք հրոսակներից	Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 35, ց. 1, գ. 736, թ. 1: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 336: