Եկեղեցի :: ԱՐՑԱԽԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Եկեղեցի

Ադրբեջան / Հյուսիսային Արցախ / Խանլար / Խանլար

Պատմություն
1891 թ․

Հելենենդորֆում հայոց եկեղեցի կառուցելու հարցը շոշափվել է 1891 թ., բայց չի իրագործվել այն պարզ պատճառով, որ հողն արքունի (պետական) էր. «...որովհետև բնակավայր գաղութի գերման ժողովրդոց է պետական հող, տուեալ միայն նոցա վասն շահեցողութեան և չիք անդ ազատ հողաբաժին, և թէ նոքա չունին իրաւունս վաճառելոյ զմասն ի հողոյ և կամ զկալուած...»:

«Նոր-Դար», 1891, N 167, էջ 3:
Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. Պ56, ց. 18, գ. 435, թ. 23:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 364:

1893 թ․

Հայտնի է, որ 1893 թ. մի սենյակ էին վարձել՝ իբրև աղոթատուն, սակայն այն ուներ անմխիթար տեսք. «Հայերը եկեղեցու փոխանակ մի աղօթատուն միայն ունին և այն էլ մի կեղտոտ խանութում զետեղուած...»:

«Նոր-Դար», 1893, N 49, էջ 1:
Նաև՝ Լալայեան Ե., Գանձակի գաւառ, «Ազգագրական հանդէս», Թիֆլիս, 1899, N 1, էջ 354:
«Արձագանք», 1894, N 58, էջ 2:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 364:

1899 թ․

Հայտնի է, որ 1899 թ. «...հոգևոր պէտք հայ ժողովրդեան Ելենդորֆ կոլոնիայի կատարեն ի սբ Ա(ստուա)ծածնայ եկեղեցւոջ Նորաշէն թաղի քաղաքիս, իսկ ժամակարգութիւն՝ ի ժամանակաւոր աղօթատան նոյն Ելենդորֆի կոլոնիայի»:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. Պ461, ց. 1, գ. 10, թ. 18:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 364:

1902 թ․

1902 թ. բավարարվել էր Հելենդորֆի հայ համայնքի խնդրանքը, և կաթողիկոսի կոնդակի համաձայն՝ օծվել էր աղոթատան սեղանի վեմ քարը:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. Պ56, ց. 18, գ. 435, թ. 72:
Նաև՝ «Արարատ», 1902, էջ 984:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 364:

Քահանա
1895 — 1898 թթ․

Անհովիվ կացությունը (1895-ից առնվազն 1898 թ.) գաղութի հայերին հուսահատեցրել էր: Ստեղծված իրավիճակը նրանք մեկնաբանել էին հետևյալ կերպ. «...գիշեր-ցերեկ զուրկ լինելով մեր լույս հաւատոյ սուրբ եկեղեցու ժամերգութեան քաղցր, գրաւիչ և ոգևորիչ ազդեցութիւնից, շրջապատված ենք կօլօնիայի գերման ժողովրդով, որոնք բացարձակ տեսնելով մեր հոգևոր իշխանութեան անտարբերութիւնը դէպի մեր այս երեք տարվան չարչարանքը սեպհական հոգևոր հովիւ ունենալու մասին, ամեն միջոց ու ջանք գործ են դնում գրաւելու մեզանից թոյլերին իրանց բողոքական եկեղեցու ծոցը...»:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. Պ461, ց. 1, գ. 10, թ. 20:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 364-365:

1898 թ․

1898 թ. քահանա է առաջադրվել տիրացու Ղազարոս Տեր Հովսեփյան Ենգիբարյանցը, որի ձեռնադրությունը հոգևոր իշխանությունների կողմից ձգձգվել է (ի դեպ, հայ համայնքը ժամանակավոր հովիվ էր նշանակել Խաչակապի Սբ. Թարգմանչաց վանքի առաջնորդ Թեոդորոս Շիրակունին, որն իր պարտականություններին չէր կարողացել վերահասու լինել Խաչակապ-Հելենդորֆ ճանապարհի հեռավորության պատճառով):

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. Պ461, ց. 1, գ. 10, թ. 20:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 365:

1899 թ․

Մեկ տարի անց (1899 թ.) հայ համայնքը հովվելու համար ժամանակավոր քահանա է առաջադրվել Խաչակապի ծխատեր քահանան՝ Տեր Գրիգոր Տեր-Հովհաննիսյանը:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. Պ461, ց. 1, գ. 10, թ. 23:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 365:

1900 — 1905 թթ․

Ի վերջո, 1900 թ. հոգևոր իշխանությունները բավարարում են հելենդորֆցիների խնդրանքը և քահանա են ձեռնադրում Ղազարոս Տեր-Հովսեփյան Ենգիբարյանցին, որը քահանայագործել է առնվազն մինչև 1905 թ.: Իր անբասիր ծառայության համար Տեր Ղազարոսը 1904 թ. պարգևատրվել է քահանայական արծաթե ոսկեզօծ լանջախաչով և արժանացել Մկրտիչ կաթողիկոսի կոնդակին: