Սբ. Աստվածածին (Սբ. Հովհաննես) Եկեղեցի :: ԱՐՑԱԽԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Սբ. Աստվածածին (Սբ. Հովհաննես) Եկեղեցի

ԼՂՀ / Շահումյան / Ներքիշեն

Պատմություն

Համաձայն մեզ չհասած շինարարական արձանագրության՝ կառուցվել է 1697 թ. և կոչվել Սբ. Աստվածածին: Հիշատակվում է 1814 թ.՝ ի թիվս Ղարաբաղի վիճակի եկեղեցիների:

Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3833, թ. 124-125:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 172:

Այն հանգամանքը, որ սկսած 1841 թ.-ից՝ եկեղեցու գոյությունը վկայված է նոր անվամբ, թույլ է տալիս ենթադրել, որ 1814-1841 թթ. միջակայքում վերակառուցվել է և օծվել որպես Սբ. Հովհաննես: Սակայն 1880 թ. եկեղեցին վերստին հիշատակվում է Սբ. Աստվածածին անվամբ (նույնպես և 1893 թ.):

Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56Պ, ց. 18, գ. 33:
Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 8889, թ. 192:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 172:

ԺԹ դարի վերջին ականատեսը նշում է, որ եկեղեցին կառուցված էր «...վեց սիւների վերայ, բայց սագաշէն և ցած...: Երկարութիւնն 20 մետր, լայնութիւն 9 մետր 5 սանթիմ, ճաքած է արևելեան պատն»: Նույն ժամանակաշրջանում եկեղեցում պահվում էր երկու ձեռագիր Ավետարան` գրված 1638 և 1678 թթ.:

Բարխուտարեանց Մ., նշվ. աշխ., էջ 245-246:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 172:

1927 թ. եկեղեցին փակվել է: Ավելի ուշ հիմնովին քանդել են, որի տեղում կառուցվել է բնակելի տուն:

Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 409, ց. 1, գ. 2658, թ. 12:
Ղահրամանյան Կ., Օջախի գիրք. նշխարներ, հ. Ա, Երևան, 2002, էջ 76:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 172:

Ըստ ներքիշենցի Մովսես Շատվերյանի` 1928 թ. դրությամբ «Գյուղում կա եկեղեցի, բայց հավատացյալները չքացել են, սրանց հետ և քահանաները»:

Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 1159, ց. 10, գ. 52, թ. 22:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 172:

Ճարտարապետություն

Ունեցել է եռանավ բազիլիկ հորինվածք: Երկթեք տանիքի տակ առնված թաղակապ ծածկերը հենված են եղել երեք զույգ սյուների վրա: Արևելյան կողմում ունեցել է կիսաշրջան եզրագծով ավագ խորան և ուղղանկյուն հատակագծերով մեկ զույգ ավանդատներ: Միակ մուտքը բացված է եղել հարավային ճակատին կից քառասյուն զանգակատան մեջ: Որմերին եղել են արձանագրություններ:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 172:

Վիմագրեր

Եկեղեցու քանդման ժամանակ անհետ կորսված շինարարական վիմագրերը, բարեբախտաբար, ժամանակին ընդօրինակել և հրապարակել է Մակար Բարխուդարյանցը:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 172:

Արձանագրություն, Հայերեն, Օծում 1697 թ․

Արձանագրություն. եղել է եկեղեցու խորանի հյուսիսային կամարին.

Եկեղեցիս անուանեցաւ Սուրբ Աստուածածին, թվ(ին) ՌՃԽԶ (1697):

Հրատ. Բարխուտարեանց Մ., Արցախ, Բագու, 1895, էջ 245: Լալայեան Ե., Գանձակի գաւառ, «Ազգագրական հանդէս», 1899, գիրք Ե, էջ 330: Դիվան հայ վիմագրության, պրակ V, էջ 249: Ղահրամանյան Կ., Հյուսիսային Արցախ, գիրք Ա, էջ 77: Նույնի՝ Օջախի գիրք, հ. Ա, էջ 76:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 172:

Արձանագրություն, Հայերեն, Շինարարական

Արձանագրություն. եղել է եկեղեցու մուտքի ճակատակալ քարին.

Աստուած ողորմի գօրեցի Գօրգինի որդի Տաւթին, որ պատճառ եղև: Կամաւն Աստուծոյ շինեցաւ սուրբ եկեղեցիս ձեռամբ տէր Եղիային. յիշատակ իւր և ծնողացն, հօրն՝ Աթին, և մօրն՝ Հոռոմին, և կողակցին և որդոցն՝ տէր Դաւթին, Կոստանդին, Ետկարին, ...[վերա]կացութեամբ Շիրմազանի որդի Մելքումին...:

Հրատ. Բարխուտարեանց Մ., Արցախ, Բագու, 1895, էջ 245: Դիվան հայ վիմագրության, պրակ V, էջ 249: Ղահրամանյան Կ., Հյուսիսային Արցախ, գիրք Ա, էջ 77: Նույնի՝ Օջախի գիրք, հ. Ա, էջ 76-77:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 172-173:

Արձանագրություն, Հայերեն, Հիշատակագրություն 1741 թ․

Արձանագրություն. եկեղեցու տեղում կառուցված բնակելի տան բակում, դարպասի հիմնաքարին՝ 2 տող.

Այս է տապան Թուրանց Բաբի որդի | դարղայ* Սարգսին, ՌՃՂ (1741) թվին:

Հրատ. Ղահրամանյան Կ., Օջախի գիրք, գիրք Գ, էջ 35: Նույնի՝ Հյուսիսային Արցախ, գիրք Ա, էջ 77: Օջախի գիրք, հ. Ա, էջ 77:

* Դարղա՝ կառավարիչ:

Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 173:

Տեսակը Չափագրություն
Հեղինակը Կիմ Ղահրամանյան

Անվանում	Հիշ. ժամանակը	Ստուգաբանություն
Սբ. Հովհաննես