Լիտր Գյուղատեղի :: ԱՐՑԱԽԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Լիտր Գյուղատեղի

ԼՂՀ / Շահումյան / Վերիշեն

Պատմություն

Գտնվում էր Վերիշենից 4 կմ արևելք՝ ձորի մեջ՝ Կապ լեռան և Սպիտակ աղբյուրի «...ուղղությամբ դեպի վերև բարձրացող լեռան բարձունքի վրա գտնվող մի փոքր հարթ տարածքում: Սա մի փոքր բացատ է` չորս կողմը շրջափակված խիտ անտառներով...: Այս տարածքի ամենավերին մասում է գտնվում մի հորդ աղբյուր, որը կոչվում է “Լիտրի աղբյուր”...: Լիտրը եղել է շատ հին բնակավայր, կան հին խաչքարեր, մատուռներ, գերեզմանաքարեր և այլ հուշարձաններ: Լիտրի վերջին բնակիչները` Զարգարյանները, 20-րդ դարի սկզբին տեղափոխվել են Վերին-Շեն գյուղը...»:

Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 1159, ց. 10, գ. 65, թ. 61:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 205:

Այլ տեղեկության համաձայն՝ գտնվում էր Երեք մանկունք վանքից ներքև՝ «...ձորի մէջ, կայ Լիտր անուանուած գիւղատեղի, գերեզմանատուն և երեք քարէ խաչեր»:

Լալայեան Ե., Գանձակի գաւառ, «Ազգագրական հանդէս», 1899, գիրք Ե, էջ 330: Տե՛ս նաև նույնի՝ Երկեր, հ. 2, էջ 303:
Սամվել Կարապետյան, Հայաստանի պատմություն, Մռավականք, հ. Դ, Երևան, 2019, էջ 205:

Ի դեպ, Լիտր գյուղանվան հիշատակությանը՝ Լիդեր տառադարձումով, հանդիպում ենք Մեծ Շուլավերի (այժմ՝ Շահումյան ավանը ՎՀ Մառնեուլի շրջանում) գերեզմանոցում՝ մի տապանաքարին, որը կերտվել էր 1801 թ. լիտրցի տեր Անանիայի հիշատակին: Այն ուշագրավ արձանագրությամբ հիմք է տալիս պնդելու, որ Լիտր գյուղը հայաթափ է եղել 1780-ական թթ. երկրորդ կեսին՝ գավառաբնակ հայության՝ դեպի Վրաստան համընդհանուր գաղթի ժամանակ: