Սբ. Աստվածածին Եկեղեցի :: ԱՐՑԱԽԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Սբ. Աստվածածին Եկեղեցի

Ադրբեջան / Հյուսիսային Արցախ / Թոուզ / Կրզեն

Պատմություն
1841 թ․

Ըստ արխիվային վավերագրերի, կոչվել է Սբ. Աստվածածին (այս անվամբ հիշվում է 1841 թ., 1882 թ.):

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3798, թ. 95, գ. 3874, թ. 129-130:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 290:

19 դ․

Սբ. Աստվածածին եկեղեցու տեղը ճշտիվ հայտնի չէ. գուցե այն եղել է հին գյուղատեղիի եկեղեցին, որն ավերված էր արդեն իսկ ԺԹ դարավերջին. «...Կռզեն շէնի կողքին կա հին մեծ գեղատեղ և մեծածախս քարերով լի հին գերեզմանուտ, փլված էր մի փառահեղ քարուկրի մեծ եկեղեցի, քանդակներով զարդարված, հայկական ճարտարապետութիւնով: Ասում էին, այդ եկեղեցին 20-30 տարի առաջ քանդել է յայտնի աւազակապետ Թանղրվերտին: Նրա սրբատաշ քարերը սայլերով կրել է տվել իրա գիւղը Կռզենից մօտիկ Բոզալ ղանլու, իրեն համար տներ շինելու: Պատմում էին, որ եկեղեցու բոլոր պատերը գրոտած էին նախնի կռզենցոց քաջագործութիւնները. գեղական իշխանների անունները. թէ ինչպէս են դիմադրել իրանց վրա արշաւող լեկզիներին, կամ, իրանք ինչքան գերիներ են ազատել լեկզիների ձեռից, որ փախցրել էին Արցախի գաւառներից: Պատմում էին նաև, որ իրանց մի մասը Անիի գաղթականներ են, փախել են պարսիկների ձեռից»: