Սբ. Գևորգ Եկեղեցի :: ԱՐՑԱԽԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Սբ. Գևորգ Եկեղեցի

Ադրբեջան / Հյուսիսային Արցախ / Գանձակ / Գանձակ / Երևանցոց

Հիմնադրում
1818 թ․

Երևանցոց թաղի ծխական եկեղեցին էր: Հիմնադրման ստույգ ժամանակը հայտնի չէ, սակայն վավերագրերից մեկում հիշված է 1818 թ-ից:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3833, թ. 118-119:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 52:

Պատմություն
1814 թ․

Հայտնի է, որ եկեղեցու ծխականները Երևանից այդտեղ գաղթել էին 1814 թ. և, քանի որ «հողաշէն և անշուք» եկեղեցու կառուցողներն էլ թաղի հայերն են եղել, ուստի, կարելի է ենթադրել, որ նրա շինարարությունն իրականացվել էր 1814-1818 թթ. միջակայքում:

Բարխուտարեանց Մ., Արցախ, Բագու, 1895, էջ 46:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 52:

Եկեղեցին, շնորհիվ այնտեղ պահվող Սբ. Գևորգի մասունքի, քաղաքաբնակ հայերի շրջանում ուներ նաև ուխտատեղիի համբավ ու նշանակություն:

Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երեւան, 2004, էջ 52:

Նկարագրություն

Սբ. Գևորգ եկեղեցուն վերաբերող նկարագրականները հակիրճ են և կցկտուր: Դրանցից ուշագրավ է Էմմանուել քահանայի հաղորդումը. «Քաղաքի կեդրոնում, առաջաւոր ու բանուկ փողոցի վրա գտնւում է մեր ս. Գէորգ եկեղեցին լինելով շատ ցածլիկ՝ փողոցի կողմից գրեթէ չէ երևում: Այս եկեղեցին, որ իսկապէս ուխտատեղի է, ամենահին եկեղեցու նմանութիւն չունի, որովհետև, ինչպէս պատմում են, սկզբում եղած է մի պարսկի բնակարան, որ ապագայում եկեղեցու է վերածուած...»:

«Նոր-Դար», 1899, N 85, էջ 2:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 53:

Նորոգություն
1849 թ․

Եկեղեցին ժամանակի ընթացքում կրել է մի շարք նորոգումներ: Դրանցից առաջինը կատարվել է 1849 թ. (25 ռ. 10 կոպ., ծախսվել է եկեղեցու կաթողիկեի նորոգման վրա), մյուսը՝ 1854-ին (տանիքը):

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3818, թ. 95-96:
Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 56, ց. 1, գ. 3245, թ. 8:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 53:

Պատմություն
1905 թ․

1905 թ. հետո, երբ թուրքերով շրջապատված Երևանցոց թաղի ծխականներն ապահովության նկատառումներով փոխադրվել էին քաղաքի աջափնյա հայոց թաղը, Սբ. Գևորգ եկեղեցին մնացել էր անտեր: Ի դեպ, այդ կացությունն շարունակվել է նաև հետագայում. «...յընթացս տասը տարուայ, իսկ մնում և քայքայւում անտէրութիւնից»:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 57, ց. 2, գ. 1582, թ. 2:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 53:

1913 թ․

1913 թ. Սբ. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցուն միացած Երևանցոց թաղի նախկին ծխականները, չհաշտվելով իրենց ուխտատեղի-եկեղեցու ամայի ու անտեր վիճակի հետ, դիմել էին հոգևոր իշխանություններին՝ Սբ. Գևորգ եկեղեցում ծիսակատարություններ անելու նպատակով շենքը նորոգելու թույլտվություն ստանալու ակնկալությամբ: Խնդիրն այն էր, որ նորոգությունը պիտի կատարվեր Սբ. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցու հաշվին, քանի որ Երևանցոց թաղի նախկին ծխականների եկամուտները միացված էին դրան: Եվ մինչ հոգևոր իշխանությունը ձգձգում էր պատասխանը, Սբ. Գևորգ եկեղեցու նախկին ծխականներից մեկը՝ Նիկողայոս Աղեքսանդրյան-Ղուկասյանցը, անձնական միջոցների հաշվին 1914 թ. սկսում ու 1915 թ. ավարտում է նորոգումների անհրաժեշտ աշխատանքները (ծախսը շուրջ 1500 ռուբ.): Դրանից հետո ակնկալվում էր կատարել եկեղեցու օծման հանդեսը. «Մտադրութիւն կայ առաջիկա Ս. Գէորգայ տօնին «պղծեալ տաճարի» կարգը կատարել եկեղեցում»: Ըստ այդմ, հոգևոր իշխանություններին ոչինչ չէր մնում, քան միջնորդել, որպեսզի Ամենայն Հայոց կաթողիկոսն օրհնության և գոհունակության կոնդակ հղի Նիկողայոս Աղեքսանդըրյան-Ղուկասյանցին՝ որպես խրախույս նրա ազգասիրական ձեռնարկումներին: 1917 թ. օգոստոսի 7-ին Գևորգ կաթողիկոսը Ն. Ղուկասյանցին հղել է հայրապետական կոնդակ:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 56, ց. 4, գ. 613, թ. 5:
Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3458, թ. 1, 6:
Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 57, ց. 2, գ. 1582, թ. 2-3, ֆ. 57, ց. 2, գ. 2018, թ. 4:
Տե՛ս նաև Խօջայեանց Յովս., Գանձակի ս. Գէորգ եկեղեցին, «Մշակ», 1915, N 177, էջ 3:
«Արարատ», 1917, էջ 675:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 53:

Քահանա
1869 թ․

Արսեն Եսայան. ձեռնադրվել է 1869 թ. «...ի վերայ սուրբ Գէորգ եկեղեցւոյ Երևանցւոց թաղի Ելիսաւէտապօլու քաղաքի»:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 56, ց. 1, գ. 5394, թ. 10:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 53:

1892 թ․

Հուսիկ (աշխարհական անունը՝ Թադեոս) Հովհաննիսյան Վերդյանց. Սբ. Գևորգ եկեղեցում սպասավորել է քահանա ձեռնադրվելու օրվանից՝ 1892 թ. նոյեմբերի 15-ից: Հիշվում է մինչև 1901 թ.: Ունեցել է 7 որդի՝ Արամ, Հայկ, Սուրեն, Ռուբեն, Տիրան, Պարույր, Գրիգոր:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. Պ461, ց. 1, գ. 12, թ. 43:
Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 1081, թ. 2, 7:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 53: