Արաբլու հող Կալվածք :: ԱՐՑԱԽԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Արաբլու հող Կալվածք

Ադրբեջան / Հյուսիսային Արցախ / Գանձակ / Գանձակ / Քիլիսաքյանդ

Նկարագրություն
1836 թ․

Սբ. Հովհաննես եկեղեցու «Արաբլու հող» կալվածքը. քաղաքամերձ կալվածքներից էր. «Արափլու գետինը գտնվում է Գանձակ քաղաքի գծի մէջ, ունի սեպհական ջուր և առուակ, տարածվում է քաղաքիս արևելահիւսիսից դէպի հարաւ, գեներալնի մէժէվաննիով բաղկանում է 1560 դեսյատինից»: Դեռևս 1836 թ. հողամասի մի մասը գնել էր գանձակեցի Համասփյուռյան ընտանիքը. («Այդ գետինը յիսուն տարի առաջ հանգոցեալ եղբարք Պետրոս, Պօղոս և Թաղվերան Համասփիւռեանք գնեցին Մելիք-Մեջլումի հարս Թամար խանումից Արափլուի կէսը 600 ռուբլով...»), իսկ մնացած մասը նվիրաբերվել էր եկեղեցուն. «...քաղաքիս հինգ բարեհոգի հեռատես անձինք՝ Ճհանբեկ Բալուղեանցը, Յովհաննէս-բեկ Մելիքեանցը, Մահտեսի Յովակիմ Եսայեանցը, Մահտեսի Աղաճան Իսահակեանցը և այլ ոմանք գնելով մնացեալ կէսը 600 մանէթի նուիրում են եկեղեցւոյն...»:

«Մեղու Հայաստանի», 1886, N 4, էջ 2:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 51:

Պատմություն
1885 թ․

Հայտնի է, որ Համասփյուռյան ընտանիքին պատկանող «Արաբլու»-ի 90 դեսյատին հողակտորին արդեն 1885 թ. տիրանալու մտադրություն ունեին գերմանացի գաղթականները: Դա միանգամայն բնական երևույթ էր, քանի որ գոնե 1886 թ. դրությամբ անտարբերության մատնված «Արաբլուն» վերածվել էր «...եկեղեցապատկան խոպանացեալ գետին»-ի:

«Մեղու Հայաստանի», 1885, N 94, էջ 4:
Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. Պ461, ց. 1, գ. 4, թ. 12:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 51:

1898 թ․

1898 թ. Էջմիածնի հոգևոր վարչությունը «Արաբլու» հողամասից վարձակալությամբ 33 դեսյատին տարածք էր հատկացրել հելենդորֆաբնակ հայերին (ի դեպ, այդ հողամասից 3-4 դեսյատինը նախատեսվում էր օգտագործել եկեղեցու և դպրոցի շենք կառուցելու նպատակով), սակայն «...երբ ամեն ինչ պատրաստ էր և երկու կողմի ներկայացուցիչներն էլ գնացին նօտարի մօտ կապակցութեանը ստորագրելու, յանկարծ հոգևոր կառավարութիւնը ոմանց շնորհիւ անտեղի հարցեր յարուցեց և գործը ձգձգուեց մինչև որ 1903 թ. օգոստոսին Արաբլուն եկեղեցական գոյքերի հետ անցաւ պետութեան ձեռքը»: Տարիներ անց՝ 1906 թ., Հելենդորֆի հայ համայնքը նույն խնդրանքով վերստին դիմել է հոգևոր իշխանություններին: Խնդրանքը բավարարվել է, և 1908 թ. կնքվել էր պայմանագիր (մի կողմից՝ Սբ. Հովհաննես եկեղեցու հոգաբարձուներ Աբրահամ Թեմուրյանցի, Սերգեյ Ազիզյանցի, մյուս կողմից՝ հելենդորֆցիներ Ալեքսանդր Մամիկոնյանցի և Գրիգոր Ենգիբարյանցի միջև), ըստ որի՝ եկեղեցապատկան հողից անորոշ ժամանակով և տարին 500 ռուբ. վարձով 15 դեսյատին էր («...այս հողամասի սահմաններն են՝ յարևելքն՝ ս. Յովհաննէս եկեղեցւոյ վարելահողերն, յարևմուտքն՝ Ելենդորֆ տանող արքունի ճանապարհն, հարաւն՝ գերմանացւոց վարելահողերն, իսկ հիւսիսն՝ գերմանացի Լօքի այգու ցանկապատն...») հատկացվում Հելենդորֆի հայ համայնքին:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. Պ461, ց. 1, գ. 15, թ. 1, 4, 7-8, 11:
Նաև՝ «Մուրճ», 1898, N 4, էջ 565:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 51:

1907 թ․

1907 թ. Էջմիածնի Սինոդը որոշում է բավարարել Գանձակի ծխական ժողովի խնդրանքը և «Արաբլու» հողամասից 5 դեսյատին է հատկացնում զինվորական շենք («շտաբ-կուարտիր») կառուցելու համար:

«Արարատ», 1907, էջ 11:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 51:

1913 թ․

1913 թ. «Ժամհարյան» գյուղատնտեսական դպրոցը կառուցելու համար Վրաստանի Հայոց կոնսիստորիան դիմել է նահանգային իշխանություններին՝ «Արաբլու» հողամասից 200 դեսյատին վաճառելու թույլտվություն ստանալու համար:

«Արարատ», 1913, էջ 114, 1000:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 51:

1880 թ․

«Արաբլու» հողակտորը նաև հայտնի հնավայր էր, որի նախաքրիստոնեական հուշարձանները մասնակի պեղումների էին ենթարկվել դեռևս 1880 թ.: