Սբ. Աստվածածին Եկեղեցի :: ԱՐՑԱԽԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Սբ. Աստվածածին Եկեղեցի

Ադրբեջան / Հյուսիսային Արցախ / Դաշկեսան / Բանանց

Տեղադրություն

Բանանցի հին եկեղեցին է, որ գտնվում է գյուղամիջում, նորի հյուսիսային կողմում, գրեթե կից:

Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երեւան, 2004, էջ 159:

Պատմություն
19 դ․

Համաձայն Տեր-Պողոս Եպիսկոպոսյանցի վկայության՝ ԺԹ դարավերջին Սբ. Աստվածածին եկեղեցին գտնվում էր անմխիթար վիճակում. «...յետ իսպառ քայքայման փայտակերտ տանեաց ս. Ա(ստուա)ծածին հին եկեղեցւոյ գեղջս սրբավայրն օրըստօրէ անշքանայր և լիներ կոխան մարդուց և անգամ անասնոց, քանզի ի վերջին ամս որմունքն ի տեղիս տեղիս փլեալ էին: ...Շինութիւն սենեկաց սկսեալ է ի 1886 ամի արդեամբք եկեղեցւոյ, նուիրատութեամբ պ. Եագորի Յովհաննիսեանց ի յիշատակ որդւոց իւրոյ Աղէքսանդրի և եղբարց Տէր-Յովսեփեանց՝ դպիր Ներսեսի և Յովսեփայ ի յիշատակ բազմերախտ եղբօր իւր մահտեսի Աւետիքի, նոյնպէս և այլոց ոմանց բարեսիրաց և օժանդակութեամբ ժողովրդի... միայն թէ շինութիւնն յատկապէս կառուցեալ է վասն ...անհրաժեշտ պիտոյից եկեղեցւոյ ի տեղի և ի վերայ հիման հին եկեղեցւոյ»:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. Պ461, ց. 1, գ. 9, թ. 161:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 159-160:

Նորոգություն
1981 թ․

1981 թ. եկեղեցին վերանորոգվել է:

Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երեւան, 2004, էջ 160:

Ճարտարապետություն

Սբ. Աստվածածին եկեղեցին միանավ, թաղածածկ հորինվածքով, անմշակ քարով, կրաշաղախով իրականացված կառույց է (արտաքին չափերն են՝ 9,64 x 7,40 մ): Միակ մուտքը՝ ԺԹ դարի ձևափոխության ակնհայտ դրոշմով (լայնացվել է), բացված է արևմտյան ճակատից: Լուսավորությունն իրականացվել է դեպի ներս լայնացող 2 լուսամուտների միջոցով: Ունի լայն խորան, ավանդատներ չունի: Կառույցն առանձնահատուկ է թե՛ ներքուստ և թե՛ արտաքուստ պատերի մեջ ագուցված բազմաթիվ խաչքարերով ու տապանաքարերով: Մեր հաշվառմամբ դրանց ընդհանուր քանակը կազմել է 153 միավոր գերեզմանական հուշարձան, որոնցից 22-ը՝ տապանքար, 131-ը՝ խաչքար: Ընդ որում, վերջիններս ագուցված են ամենուրեք՝ սկսած քիվատեղերից մինչև խորհրդարաններ ու լուսամուտներ:

Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երեւան, 2004, էջ 160-161:

16 — 17 դդ․

Խաչքարերն ու տապանաքարերը ոճական և գեղարվեստական առումով վերաբերում են ԺԶ-ԺԷ դարերին: Դրանցում զգալի թիվ են կազմում նաև արձանագրվածները:

Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երեւան, 2004, էջ 161:

Կալվածքներ
1845 թ․

Սբ. Աստվածածին եկեղեցին կալվածներ ուներ նաև Գանձակում. «1845 ամի ի գիւղն Բանանց սբ. Աստուածածնայ եկեղեցի ունի զմի փոքր պարտեզ թթենեաց, ի քաղաքին Յելիզավետապոլ ունի զմի փոքրիկ մահլայ յորում է մի տուն»: Ի դեպ, Գանձակում գտնվող այգին եկեղեցուն 1839 թ. նվիրել էր հանգուցյալ գանձակաբնակ բանանցեցի տիկին Հռիփսիմե Հարությունյանցը:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3811, թ. 13-14, գ. 3798, թ. 242-243:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 171.

Արձանագրություն, Հայերեն, Փորագիր, Հիշատակագրություն 17 դ․

Թաղակիր կամարին, խաչաքանդակի շուրջը՝ 2 տող.
Ով(ան)էսի կ|(ա)զմ(ող)ին:
Ծանոթ. ժամանակը՝ ԺԷ դար:

Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երեւան, 2004, էջ 168:

Արձանագրություն, Հայերեն, Փորագիր, Հիշատակագրություն 17 դ․

Թաղակիր կամարին, խաչաքանդակի շուրջ, 3 տող.
Ովանէս | Տ(է)րունին:
Ծանոթ. ժամանակը՝ ԺԷ դար:

Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երեւան, 2004, էջ 168:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ

Սբ. Աստվածածին և Սբ. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցիները

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ

Տեսակը Չափագրություն
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գծագիր

Սբ. Աստվածածին և Սբ. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցիների հատակագիծը

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Ուղղությունը ⇖ Հյուսիս-արևմուտքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1980 — 1982 թթ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Ուղղությունը ⇒ Արևելքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1980 — 1982 թթ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ