Մածնաբերդ Բերդ :: ԱՐՑԱԽԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Մածնաբերդ Բերդ

Ադրբեջան / Հյուսիսային Արցախ / Դաշկեսան / Հարցհանգիստ

Տեղադրություն

Գյուղի մերձակայքում պահպանված պատմական կարևոր հուշարձաններից է Մածնաբերդը: Գտնվում է գյուղից հարավ-արևելք՝ անդնդախոր ձորերով շրջապատված լեռան վրա. «Գիւղից 3 վերստ հեռու, Գանձակի ճանապարհի վերայ գտնվում են երեք հատ բարձր անտառապատ լեռներ, որոնց ամեն մինի գագաթումը կայ մի բերդ»:

«Նոր Դար», 1886, N 120, էջ 1:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 245:

Ճարտարապետություն
19 դ․

Բերդասարի խոցելի հատվածներն ամրացված են եղել անմշակ քարով, կրաշաղախով շարված բրգաշար պարսպապատով, որոնք ԺԹ դարի վերջերին արդեն քայքայված էին ու մասամբ ավերված:

Բարխուտարեանց Մ., Արցախ, Բագու, 1895, էջ 293:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 245:

Պատմություն

Պատմական աղբյուրներում հիշատակվում է որպես Կյուրիկյան Աղսարթանի նստավայր:

Կիրակոս Գանձակեցի, Պատմութիւն Հայոց, աշխատասիրությամբ` Կ. Մելիք-Օհանջանյանի, Երեւան, 1961, էջ 153:
«Դիվան հայ վիմագրության», պր. V, կազմեց Բարխուդարյան Ս., Երեւան, 1982, էջ 265:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 245:

1113 թ․

Կյուրիկյան թագավորության անկումից հետո Կյուրիկե Ա-ի որդի Դավիթը (1113-1145) մոտ 1113-ին հաստատվել է Մածնաբերդում և հիմք դրել Մածնաբերդի Կյուրիկյան իշխանությանը (գոյատևել է մինչև ԺԳ դարավերջը): Իշխանության սահմանները տարածվել են նաև մերձակա գավառների ու բերդերի վրա. «Իսկ ի զարմէ թագաւորացն Բագրատունեաց մնացին ի Վիրս և ի Մածնաբերդ և ի Նոր բերդ, որք կալան զբազում գաւառս և շինեցին բերդս բազումս...»:

Մխթար Այրիվանեցի, Պատմութիւն, Մոսկուա, 1861, էջ 153:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 245:

Հայտնի է, որ միառժամանակ Նոր բերդի Կյուրիկյանները տիրել են Մածնաբերդը. «Իսկ Դաւիթ իշխան Նոր բերդին խաբեաց զմանուկն Աղսարթան և փեսացոյց զնա ի դուստրն իւր և ինքն տիրեաց Մածնաբերդոյ և ապա եհան զդուստր իւր և նմանէ»:

Կիրակոս Գանձակեցի, Պատմութիւն Հայոց, աշխատասիրությամբ` Կ. Մելիք-Օհանջանյանի, Երեւան, 1961, էջ 153:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 245:

12 դ․

ԺԲ դարի 1-ին կեսին Մածնաբերդը ենթարկվել է Գանձակի սելջուկյանների հարձակումներին, իսկ ԺԳ դարի կեսին այն կարճ ժամանակով տիրել են մոնղոլները: Հայտնի է, որ 1170 թ. վախճանված Մածնաբերդի թագավորին ամփոփել են Կյուրիկյանների տոհմական դամբարանում՝ Հաղպատում. «Ի ՈԺԹ վախճանի թագաւորն Կիւրակէ ի Մ[ա]ծ[ն]աբերդի և բերաւ ի հանգիստ նախնեաց իւրոց ի Հաղբատ»:

«Մանր ժամանակագրություններ», Բ, Երևան, 1956, էջ 502:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 245:

1886 թ․

1886 թ. Մածնաբերդին անդրադարձած ժամանակի մամուլը նշել է. «Բերդից այժմ հազիւ նշմարելի պարսպի հետքեր և բնակարանների աւերակներ կան...»: Ամրոցի ավերակների մեջ 1880-ական թվականներին եղել է ԺԲ դարին վերաբերող երեք խաչքար. «...լեռներից մինի ստորոտում կայ մի տափարակ տեղ, որ հողից մի թզաչափ բարձր երևում է շրջանաձև պարիսպ, փորագրած խաչաձև քարերով: Այդ պարսպի մէջ տեղը փորելու ժամանակ դուրս եկան երեք հատ սպիտակ քարեր»:

«Արձագանք», 1886, N 21, էջ 307:
«Նոր-Դար», 1886, N 120, էջ 1:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 245:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը տեսարան
Հեղինակը Ռաֆայել Աբգարյան

Մածնաբերդի բերդասարը

Անվանում	Հիշ. ժամանակը	Ստուգաբանություն
Մլզնաբերդ
Սուրբ Մալազնաբերդ
Մածնաբերդ