ԱՐՑԱԽԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Մրջմանց 1600 — 1812 թթ․ 7 Հուշարձան

ԼՂՀ (Երկիր) / Քարվաճառ (Շրջան) / Մրջմանց (Գյուղ)

Տեղադրություն

Պատմական Մրջման գյուղը գտնվում է Տրտուի աջ վտակ Արագջրի ակունքի շրջանում, աղբյուրաշատ եւ անտառապատ վայրում, Դադի վանքից 9,5 կմ հարավ-արեւելք:

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 74:

Պատմություն
1729 թ․

Թեեւ գյուղի տարածքում բագմաթիվ են նրա՝ առնվազն XII-XIII դարերից շեն լինելը վկայող պատմական հուշարձանները, այնուամենայնիվ գրավոր առաջին հիշատակությունը մեզ է հասել միայն 1729 թվից:

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 74:

19 դ․

XIX դարի վերջին Ջրաբերդի Մաղավուզ գյուղում պահվող ձեռագիր Մաշտոցի հիշատակարանից Մակար եպիսկոպոսը արտագրել է հետեւյալը. «Ես Մրչմանցի տէր Մէլիքսեթի որդի Մարկոսըս... թվն ՌՃՀԸ էր»:

Բարխուտարեանց Մ., Արցախ, Բագու, 1895, էջ 221։ Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 74-75:

18 դ․

Թեեւ XVIII դարի կեսին Սիմեոն կաթողիկոսի կազմած Դադի վանքի կալվածացուցակում Մրջմանը չի նշված, բայց 1905 թ. մեկ այլ վավերագրից իմանում ենք, որ այն (հիշված է Մարջումակ անվանաձեւով) նույնպես վանքապատկան էր:

Հայաստանի Հանրապետության Պատմության պետական կենտրոնական արխիվ, ֆոնդ 56, ցուցակ 1, գործ 10403, թերթ 166։ Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 75:

Բնակչություն
18 դ․

Ներկայիս Քարվաճառի շրջանի արեւելյան ծայրի գյուղերը՝ հանձինս Մրջմանի, շարունակում էին հայաբնակ մնալ նաեւ XVIII դարի 2-րդ քառորդի սկզբներին:

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 75:

1906 թ․

Հայտնի է, որ 1906 թ. հայաթափ Մրջման-Մարջումակը ուներ 89 շունչ քուրդ բնակիչ, որոնք խորհրդային տարիներին իսպառ թրքացան:

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 75:

Նկարագրություն

Մինչեւ 1970-ական թթ. վերջերն այս գյուղում եւ նրանից 1 կմ արեւելք կանգուն էին մեկական թաղակապ եկեղեցիներ, որոնցից վերջինի որմին 9 տողով փորագրված է եղել 1304 թ. շինարարական արձանագրություն:

Տեղում՝ արձանագրության միակ ընդօրինակողն է Եղել Մեսրոպ Տեր-Մովսիսյանը (Մեսրոպ արքեպիսկոպոս Տէր-Մովսիսեան, Հայկական երեք մեծ վանքերի` Տաթեւի, Հաղարծնի եւ Դադիի եկեղեցիները եւ վանական շինաթիւնները, Երոաաղէմ, 1938, էջ 99բ), որը հնավայր է այցելել 1911 թ.։ Արձանագրությունը անփոփոխ վերահրատարակել է Ս. Բարխուդարյանը (տես` «Դիվան հայ վիմագրության», պրակ 5, կազմող Ս. Գ. Բարխուղարյան, Երեւան, 1982, էջ 226)։ Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 75:

Ինչպես եկեղեցիները, այնպես էլ գյուղամիջի հայոց գերեզմանատունն այժմ հիմնավեր են: Փոխարենը՝ գյուղի շատ տների ու գոմերի պատերի մեջ կարելի է հանդիպել խաչազարդ ու քանդակազարդ քարերի, բեկորների:

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 75:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը տեսարան
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ

Անվանում	Հիշ. ժամանակը	Ստուգաբանություն
Մարջումակ
Մարջումեկ	1812 — 1920 թթ․