ԱՐՑԱԽԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Ողջի գետի ստորին հոսանքի շրջան Հուշարձան

ԼՂՀ (Երկիր) / Կովսական (Շրջան) / Ողջի գետի ստորին հոսանքի շրջան (Տարածք)

Նկարագրություն

Կապան քաղաքից 3-4 կիլոմետր անց Ողջի գետը մտնում է Զանգելանի շրջանի տարածք եւ մինչեւ Արաքսին խառնվելը՝ երկու կողմերից ընդունում է միայն մի քանի աննշան վտակներ: Գետի այդ հատվածի ափերին գտնվող գյուղերի հիմնական մասը հայաթափ է եղել XVIII դարի վերջերին:

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 207:

Ողջիի ձախ ափին իրար են հաջորդում` Չինարի (Սեյդլար), Դյոդակլար, Նամիլար, Թաղիլի, Գենլիկ, Մալատքեշին, Իչարի-Մուշլան, Կոսական եւ Ջահանգիրբեկլի գյուղատեղիները, որոնք բոլորն էլ հին հայկական բնակավայրերի տեղում XIX դարում գոյացած թրքաբնակ գյուղեր էին, եւ օտարաշունչ անուններն էլ ունեն առավելագույնը՝ 200 տարվա պատմություն:

Ա. Ղարագյոզյանը այն միտքն է հայտնել թե գյուղի անունը հետագայում տարածվել է ողջ գավառի վրա (Արմեն Ղարագյոզյան, Սյունյաց աշխարհի Կովսական գավառի տեղադրությունը. X դ., «ԼՀԳ», 1980, N 12, էջ 100)։
Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 207:

Գետի աջ ափի գյուղատեղիների թիվն ավելի մեծ է: Դրանք նույնպես հիմնականում, մեզ են հասել օտարոտի անվանումներով՝ Ղազանչի, Աղքյանդ, Գեյալի, Խըրդաղշլաղ, Շարիկան, Օթուզինջի, Գոն (Դյունղշլաղ), Փիրվեյսլի, Ջանբար, Բուրունլու, Գեյալի (2-րդ), Նոխութլու, Շայիֆլի, Սաֆարլար, Նաջաֆլար, Յուսիֆլար, Ղարագյոլ, Չախուրյուրդ, Նոր-գեղն (Թազաքյանդ), Սարիղշլաղ, Քեչիկլի, Բեշդալի, Զանգելան (շրջկենտրոնը), Ղըրըխ-Մուշլան, Ուդգյուն եւ Թուրաբադ: Հիշված բոլոր գյուղերն էլ գտնվում էին ուշ միջնադարում կազմավորված Գիլաբերդ գավառակի մեջ: Նրանցից մի քանիսը (օրինակ՝ Գոն, Նոխութլու. Չխուրուրդ, Նորգեղ) հիշվում են Տաթեւի վանքին պտղահարկ վճարող գյուղերի շարքում: Գոնը հիշվում է նաեւ Օրբելյանի՝ Կովսական գավառի հարկատու գյուղերի ցուցակում (5 դահեկան հարկաչափով):

«Ժամանակագրութիւն Ստեփաննոսի Օրբէլեանի» (հավելված), Երեւան, 1942, էջ 41-42:
Ստեփանոս Օրբելյան, Սյունիքի պատմություն, Երեւան, 1986, էջ 402:
Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 207: