ԱՐՑԱԽԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Թաղոտ 38 Հուշարձան

ԼՂՀ (Երկիր) / Հադրութ (Շրջան) / Թաղոտ (Գյուղ)

Տեղադրություն

Թաղոտը գտնվում է Հադրութ քաղաքից 8 կմ հյուսիս-արևմուտք: Ծովի մակերևույթից միջին բարձրությունը 845 մ է:

Էմմա Աբրահամյան, Թաղոտ գյուղի պատմական հուշարձանները, «Վարձք», 2021, N 15, էջ 59:

Անվան ծագում

Գյուղանվան ծագմանը վերաբերող մեկնաբանություններից մեկի համաձայն՝ այն նախ կոչվել է Թեղուտ՝ նկատի ունենալով մերձակայքի թեղի ծառերի բազմաքանակությունը, ապա ժամանակի ընթացքում հնչյունափոխվելով՝ ստացել ներկայիս անունը:

Մելքումյան Ս., Լեռնային Ղարաբաղ, Երևան, 1990, էջ 269:
Էմմա Աբրահամյան, Թաղոտ գյուղի պատմական հուշարձանները, «Վարձք», 2021, N 15, էջ 59:

Այլ անվանումներ

Հայտնի է եղել նաև Աթաղոտ, Թաղուտ անվանաձևերով:

Էմմա Աբրահամյան, Թաղոտ գյուղի պատմական հուշարձանները, «Վարձք», 2021, N 15, էջ 59:

Բնակչություն

Ավանդաբար վկայվել է, որ թաղոտցիները սերում են 1703 թ. Սյունյաց աշխարհի Դարբաս գյուղից փոխադրված Գալուստի, Գրիգորի և Յաղուբի ընտանիքներից, սակայն գյուղի մերձակայքում պահպանվել են առնվազն ԺԲ դարից մեզ հասած հուշարձաններ:

Էմմա Աբրահամյան, Թաղոտ գյուղի պատմական հուշարձանները, «Վարձք», 2021, N 15, էջ 59:

Հուշարձաններ

Թաղոտում և նրա մերձակայքում առկա են նյութական մշակույթի տարաբնույթ հուշարձաններ: Ներկայացնում ենք միայն նրանք (աղբյուր, բնակելի հին տներ, եկեղեցի, գերեզմանոց, ուխտատեղի), որոնք թվագրվում են՝ սկսած զարգացած միջնադարից և հասնում մինչև ԺԹ դարի վերջ: Դրանց քննությունը սկսում ենք գյուղամիջի բնակելի տներից: Հարկ է նշել, որ ստորև տրվող բոլոր արձանագրությունները, բացի երկուսից, հրատարակվում են առաջին անգամ: Ի դեպ, գյուղի վիմագրական ժառանգության ընդօրինակման կարևոր գործի առաջին նախաձեռնողն է Խաչիկ վրդ. Դադյանը, որը դեռևս Ի դարի սկզբին ընթերցել է երեք վիմագիր (առ այսօր անտիպ էին):

Էմմա Աբրահամյան, Թաղոտ գյուղի պատմական հուշարձանները, «Վարձք», 2021, N 15, էջ 59:

Հեղինակը Սասուն Դանիելյան
Տարեթիվ 2018 թ․

Թաղոտի բնակչության թվաքանակին առնչվող ԺԹ-Ի դարերի վիճակագրական տվյալները փաստում են, որ այն իր մարդաշատությամբ գավառակի զուտ հայաբնակ մեծ գյուղերից էր:

Թվական	Հայ տուն	Հայ արական	Հայ իգական	Ընդամենը	Նշումներ	Աղբյուր
1841	21	36	40	76		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 305, թ. 45: Էմմա Աբրահամյան, Թաղոտ գյուղի պատմական հուշարձանները, «Վարձք», 2021, N 15, Երևան, էջ 59:
1886	65	233	206	439		“Свод статистических данных извлеченных из посемейных списков населения Кавказа”, Тифлис, 1888, с. 184-185. Էմմա Աբրահամյան, Թաղոտ գյուղի պատմական հուշարձանները, «Վարձք», 2021, N 15, Երևան, էջ 59:
1889	70	256	219	475		Բարխուատարեանց Մ., Արցախ, Բագու, 1895, էջ 73: Ի դեպ, նույն թվականին վերաբերող վավերագրերից մեկում բնակչության թիվը նշված է 388 շունչ, որից 225-ը՝ ար., իսկ 163-ը՝ իգ. (Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 8583, թ. 43-44): Էմմա Աբրահամյան, Թաղոտ գյուղի պատմական հուշարձանները, «Վարձք», 2021, N 15, Երևան, էջ 59:
1893	65					Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 8889, թ. 157 շրջ.: Էմմա Աբրահամյան, Թաղոտ գյուղի պատմական հուշարձանները, «Վարձք», 2021, N 15, Երևան, էջ 59:
1897	61					Ա-Դօ, Հայ-թուրքական ընդհարումը Կովկասում (1905-1906 թթ.), Երևան, 1907, էջ 172:7 Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 14, գ. 205, թ. 238-239: Էմմա Աբրահամյան, Թաղոտ գյուղի պատմական հուշարձանները, «Վարձք», 2021, N 15, Երևան, էջ 59:
1901		490	219	709		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 14, գ. 205, թ. 238-239: Էմմա Աբրահամյան, Թաղոտ գյուղի պատմական հուշարձանները, «Վարձք», 2021, N 15, Երևան, էջ 59:
1907				500		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 18, գ. 764, թ. 239-240: Էմմա Աբրահամյան, Թաղոտ գյուղի պատմական հուշարձանները, «Վարձք», 2021, N 15, Երևան, էջ 59:
1909		542	261	803		“Кавказский календарь на 1910 г.”, Тифлис, 1909, с. 188. Էմմա Աբրահամյան, Թաղոտ գյուղի պատմական հուշարձանները, «Վարձք», 2021, N 15, Երևան, էջ 59:
1912		1053	804	1857		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 56, ց. 1, գ. 11608, թ. 326-327: Էմմա Աբրահամյան, Թաղոտ գյուղի պատմական հուշարձանները, «Վարձք», 2021, N 15, Երևան, էջ 59:
1914				440		“Кавказский календарь на 1915 г.”, Тифлис, 1914, с. 92. Էմմա Աբրահամյան, Թաղոտ գյուղի պատմական հուշարձանները, «Վարձք», 2021, N 15, Երևան, էջ 59:
1922	100	240	260	500		Հայաստանի ազգային դիվան, ֆ. 57, ց. 3, գ. 492, թ. 1-2: Տե՛ս նաև Վավերագրեր հայ եկեղեցու պատմութեան, գիրք Թ, Երեւան, 2001, էջ 759: Էմմա Աբրահամյան, Թաղոտ գյուղի պատմական հուշարձանները, «Վարձք», 2021, N 15, Երևան, էջ 59:
1987	71			198		Բալայան Վ., Արցախի Հանրապետության բնակավայրերի պատմության ուրվագծեր, Երևան, 2020, էջ 202: Էմմա Աբրահամյան, Թաղոտ գյուղի պատմական հուշարձանները, «Վարձք», 2021, N 15, Երևան, էջ 59:
2018	56			203		Բալայան Վ., Արցախի Հանրապետության բնակավայրերի պատմության ուրվագծեր, Երևան, 2020, էջ 202: Էմմա Աբրահամյան, Թաղոտ գյուղի պատմական հուշարձանները, «Վարձք», 2021, N 15, Երևան, էջ 59: