ԱՐՑԱԽԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Վանոցա 7 Հուշարձան

ԼՂՀ (Երկիր) / Քաշաթաղ (Շրջան) / Վանոցա (Գյուղ)

Պատմություն

Ըստ որոշ հետազոտությունների (Մ. Հասրաթյան, Ս. Խանզաղյան), Ստ. Օրբելյանի հիշատակած Վանոցա գյուղը համապատասխանում է ներկայիս Ջիջիմլիին: Մեզ հայտնի չեն, այդ եզրակացության գրավոր փաստարկները: Ըստ երեւույթին այդ պնդումը հենված է մերձակա բնիկ հայ բնակչության բանավոր վկայության վրա, որն, ինքնին, հուսալի աղբյուր է:

Մորուս Հասրաթյան, Պատմա–հնագիտական ուսումնասիրություններ, էջ 155։
Ս. Խանզաղյան, Ի՞նչ են պատմում «Սովետական Հայաստան» ամսագիր, 1984, N 6, էջ 31։
Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 184:

Նկարագրություն

Ընդհանրապես Ջիջիմլիները երկուսն են՝ Վերին եւ Ներքին կամ Մեծ ու Փոքր:

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 184:

Տեղադրություն

Հին գյուղը կամ պատմական Վանոցան Վերին կամ Մեծ Ջիջիմլին է: Այն գտնվում է Գորիսի շրջանի Կոռնիձոր գյուղից 3,5 կմ հարավ, ՀՀ պետական սահմանից հազիվ 800 մ հեռավորության վրա: Հակարի գետին աջից միախառնվող մի վտակի աջ ափին, ծովի մակերեւույթից 1010-1090 մ բարձրության վրա:

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 184:

Բնակչություն
18 դ․

Ամենայն հավանականությամբ Վանոցան նույնպես հայաթափ է եղել XVIII դարի 2-րդ կեսին: Այնուհետեւ այդտեղ հաստատվել են սյունի դավանանքի թրքական ցեղեր: Վերջիններս, միշտ էլ, անգամ խաղաղ տարիներին, զբաղվել են մերձակա հայ գյուղերից անասունների հափշտակությամբ, բայց 1905 թ. վերջին՝ հայ-թրքական ընդհարումների ժամանակ, նրանց այդ զբաղմունքը աննախադեպ չափեր էր ընդունել: Ըստ վկայության.. «Ջէջիմլուները սիւնիներ էին եւ բնականաբար աւելի մեղմ բարքերով սնւած, քան շիաները, սակայն այդ հանգամանքը չարգելեց նրանց ընկնել կողոպուտների հմայքի ազդեցության տակ եւ օգտւել առիթից, որն էլ եղաւ նրանց աւերման պատճառը: Կոռնիձորի եւ միւս գիւղերի հանդերից ջէջիմլուեցիները մի քանի անգամ տաւար գողացան, սակայն նրանք հասարակ գողութիւններով չը բաւականացան: Դեկտեմբերի 17-ին յարձակւեցին եւ Տեղ գիւղի հանդից քշեցին նախիրը, ահա այս եղաւ առիթ, որ եւ հայերը իրենց հերթում յարձակւեցին երկու Ջէջիմլուների վրա»: Այս դեպքերն իր ժամանակին արձանագրած օրաթերթը նշել է, որ «... դեկտ. 17-ին ջիջիմլիցիները քշեցին տարան տեղացիների տաւարը. վերջիններս ոչնչացրին երկու Ջիջիմլուները, սպանեցին 15 թուրք...»:

Ա-Դօ, Հայ-թրքական ընդհարամները Կովկասում 1905–06 թթ., Երեւան, 1907, էջ 268։
«Մշակ», 1906, N 5, 11 յունվարի, էջ 1։
Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 184-185:

Անվանում	Հիշ. ժամանակը	Ստուգաբանություն
Ջիջիմլի
Վերին Ջիջիմլի
Ներքին Ջիջիմլի
Մեծ Ջիջիմլի
Փոքր Ջիջիմլի