ԱՐՑԱԽԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Նովո-Սարատովկա 12 Հուշարձան

Ադրբեջան (Երկիր) / Հյուսիսային Արցախ (Տարածք) / Գետաբեկ (Շրջան) / Նովո-Սարատովկա (Գյուղ)

Տեղադրություն

Գտնվում է շրջկենտրոնից 20 կմ արևմուտք՝ Զակամ գետի վերին հոսանքի ավազանում, վերջինիս ձախ վտակ՝ Մամաջանի ձախ ափին, ծովի մակերևույթից 1200-1280 մ բարձրության վրա:

Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երեւան, 2004, էջ 99:

Բնակչություն
1770 թ․

Պատմական անունը մոռացվել է: Ամենայն հավանականությամբ, հայաթափ է եղել 1770-ական թվականներին:

Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երեւան, 2004, էջ 99:

1840 թ․

1840-ական թվականներին գյուղատեղիում հանգրվանել են Սարատովի նահանգից վտարված ռուս աղանդավորներ, որոնք 1844 թ. նախ հաստատվել են Լոռիում գտնվող իշխան Օրբելյանի կալվածքում, ապա 1850 թ., փոխադրվել ներկայիս Նովո-Սարատովկա, որը մերձաբնակ հայերն ու թուրքերը կոչում էին Փնտխլու:

Լալայեան Ե., Գանձակի գաւառ, «Ազգագրական հանդէս», Թիֆլիս, 1899, N 1, էջ 358:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 99:

Անվան ծագում

Ենթադրվում է, որ Փնտխլու (Կաղնուտ) անվանվել է շրջակայքում առկա կաղնու ծառերի պատճառով. «...Ինագ-Բողան գետից դեպի արևմուտք գնացինք, յետո մի բլրի վրայով անցնելով դեմ առանք Մամաջանա գետին, որի ձախ ափին արևելքից դեպի արևմուտք տեղավորված են Փնդխլու գեղի շինութիւնները, որի այժմեան բնակիչները մալականներ են: Այս գեղը ռսներից կոչվում է Սարատովկա, թուրքերից ու հայերից Փնդխլու, երևի նրա հետի, որ քիչ վերև տկողնուտ կա: Բայց սրա նախկին բնակիչները հայեր են եղել, որոնք 18-րդ դարի վերջերին ղարամուրադեցոց պես գաղթել են բռնութեան երեսից...»:

Եղիշե Չարենցի անվան գրականության և արվեստի թանգարան, Ս. Քամալյանի ֆ., տետր N 1, VI-11, թ. 33:
Լալայեան Ե., Գանձակի գաւառ, «Ազգագրական հանդէս», Թիֆլիս, 1899, N 1, էջ 358:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 99:

Բնակչություն
19 դ․

Հայտնի է, որ ռուս աղանդավորների մի մասը՝ շուրջ 58 տուն, ԺԹ դարի 80-ական թվականներին փոխադրվել է նորաստեղծ Կարսի մարզ:

Абелов Н. А., Изследование экономическаго быта государственных крестьян Елисаветпольскаго уезда, Елисаветпольской губернии, Тифлис, 1887, с. 21.
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 99:

1988 թ․

Մինչև Երկրորդ աշխարհամարտը Նովո-Սարատովկան զուտ ռուսաբնակ էր, բայց այնուհետև աստիճանաբար գյուղում սկսում են հաստատվել թրքական ծագումով խաշնարած ցեղեր: 1988-89 թվականներին երկրամասի հայության բռնագաղթից անմիջապես հետո գյուղի գրեթե բոլոր ռուս բնակիչները ևս հարկադրաբար լքեցին իրենց՝ շուրջ մեկուկեսդարյա հանգրվանը:

Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երեւան, 2004, էջ 99:

Անվանում	Հիշ. ժամանակը	Ստուգաբանություն
Փնտխլու

Վիճակագրական սակավաթիվ տվյալները վկայում են, որ ԺԹ-Ի դարերի սահմանագլխին շուրջ երեք տասնամյակների ընթացքում, գյուղի բնակչությունը գրեթե կրկնապատկվել է.

Թվական	Ռուս տուն	Ռուս արական	Ռուս իգական	Ռուս ընդամենը	Նշումներ	Աղբյուր
1886	177	591	508	1099		“Елисаветопольская губерния. свод статистических данных, извлеченных из посемейных списков населения Кавказа”, Тифлис, 1888, с. 86-87. Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 99:
1908				1805		“Кавказский календарь на 1910 г.”, Тифлис, 1909, с. 336. Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 99:
1914				2026		“Кавказский календарь на 1915 г.”, Тифлис, 1914, с. 166. Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 99:
1983				2115		«Ադրբեջանական սովետական հանրագիտարան», հ. 7, Բաքու, 1983, էջ 283: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 99: