ԱՐՑԱԽԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Սոգութլու 1 Հուշարձան

Ադրբեջան (Երկիր) / Հյուսիսային Արցախ (Տարածք) / Գետաբեկ (Շրջան) / Սոգութլու (Գյուղ)

Տեղադրություն

Գտնվում է շրջկենտրոնից 4 կմ հյուսիս-արևելք՝ ծովի մակերևույթից 1390-1450 մ բարձրության վրա, հարավարևելահայաց սարահարթի վրա:

Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երեւան, 2004, էջ 122:

Ստուգաբանություն

Անունը թարգմանաբար նշանակում է՝ Ուռուտ:

Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երեւան, 2004, էջ 122:

Պատմություն
1770 թ․

Հայաբնակ է եղել մինչև 1770-ական թվականները: Շուրջ 100 տարի անց հայաթափ գյուղատեղիում մշտական բնակություն են հաստատել թուրքական ծագմամբ խաշնարած ցեղեր:

Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երեւան, 2004, էջ 122:

1905-1906 թթ. հայ-թուրքական ընդհարումներ
1906 թ․

Հայ-թուրքական ընդհարումներին Սոգութլու գյուղի թուրքերը ակտիվ մասնակցություն են ունեցել հատկապես Գետաբեկի պղնձահանքերի մոտ գտնվող հայաբնակ Ղազախ-Գետաբեկ գյուղի ոչնչացման գործում: Հայտնի է նաև, որ Ղազախ-Գետաբեկի կործանումից հետո ողջ թալանը թուրքերը ժողովվել էին այս գյուղում: Սակայն գյուղի՝ էությամբ գիշատիչ բնակիչների պատիժը շատ չի ուշանում: 1906 թ. հունվարի 1-ին հայ քաջերի խումբը պաշարում է գյուղը՝ անմեղ զոհերի համար վրեժ լուծելու նպատակով. «...Դեկտեմբերի 31-ի գիշերը մեր արշաւախումբը բանակ դրաւ Սեօգիւթլուի շրջակաները և կարևոր դիրքեր գրաւեց: Ուրիշ օժանդակ խումբեր դարան մտան շրջակայ ձորերու մէջ: Լուսաբացին, նոր տարւան առաջին ժամերուն (1906, Յունւար 1) հնչեց խմբապետի որոտաձայն շեփորը: Պատերազմական փողի տւած ազդանշանի վրա, հարիւրաւոր կուրծքերէն դուրս թռաւ «յառա՛ջ, յառա՜ջ» աղաղակը և խումբը գրոհ տւաւ դէպի թշնամու բանակը: «Յառա՜ջ, յառաջ» գոռալով, դուրս նետւեցան ձորերէն և օժանդակ խումբերը: Սեօգիւթլու շրջապատւեցաւ: Թուրքերը իրենց դիրքերեն սկսան կրակել: Բայց անզօր էին մերիններու բուռն համազարկերուն դէմ: Խմբապետը նետի պէս առաջ կսլանար և ետևէն՝ աւերւած հայ գիւղերու և ողջ սգաւոր Հայաստանի վրէժխնդիր կամաւորները. ղազախեցի Բէգլարը, բանանցեցի Մակիչը, փիբեցի Համբարձումը (Թաւաքալեան), ախալքալաքցի Պետրոսը, վանեցի ղասաբ Գրիգորը, վանեցի Կարապետ Մելքոնեանը... Գիւղի տակէն միաժամանակ ներս արշաւեց մշեցի Վարդանը, տասնեակ ընտիր զինւորներով... Եւ մէկ ժամւան մէջ մեր ձեռքն անցան թշնամու բոլոր դիրքերը: Տուն տեղ ձգելով թուրքերը փախան ու մերոնք՝ ետևէն: ...Անխնայ կոտորեցին այր մարդիկը, խնայելով կին ու երեխայ, և աւերեցին ու հրդեհեցին գիւղը: Երեք ժամէն յետոյ ահագին Սեօգիւթլուն ոչնչացած էր...»:

Վարանդեան Մ., Հ. Յ. Դաշնակցութեան պատմութիւն, Երևան, 1992, էջ 352-353:
Տես նաև՝ «Մշակ», 1906, N 24:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 122:

Բնակչություն.

Թվական	Թուրք ընդամենը	Նշումներ	Աղբյուր
1908	570		“Кавказский календарь на 1910 г.”, Тифлис, 1909, с. 366. Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 122:
1914	1252		“Кавказский календарь на 1915 г.”, Тифлис, 1914, с. 180. Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 122: