Հյուրատուն :: ԱՐՑԱԽԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Հյուրատուն

ԼՂՀ / Հադրութ / Վանք

Տեղադրություն

Գտնվում է եկեղեցուց հյուսիս-արևելք:

Աբրահամյան Է., Սպիտակ Խաչ վանք, «Վարձք», N 18, Երևան, 2022, էջ 46:

Ճարտարապետություն

Ունի հյուսիս-հարավ երկայնական առանցքով ուղղանկյուն թաղածածկ հատակագծով սենյակ, որի մուտքը բացված է արևելյան ճակատի հյուսիսային եզրից (արտաքին չափերն են՝ 10 x 8,5 մ): Թաղը կենտրոնում ամրացված է սրբատաշ կամարով, իսկ պատերին բացված են ուղղանկյուն և կամարակապ խորշեր: Լուսավորությունն իրականացված է նույն ճակատի մեջ բացված 2 լայն լուսամուտներով: Առջևում փայտե սյունաշարով նախասրահն է: Օգտագործված շինանյութը կոպտատաշ քարն է: Բացառություն են կազմում մուտքի շրջանակը և կամարը, որոնք սրբատաշ քարից են: Ըստ մուտքի բարավորին փորագրված շինարարական արձանագրության՝ այն կառուցվել է Հովհաննես եպիսկոպոսի հիշատակին 1735 թ.:

Աբրահամյան Է., Սպիտակ Խաչ վանք, «Վարձք», N 18, Երևան, 2022, էջ 46:

Նկարագրություն

Մեզ հայտնի վերջին նորոգությունը կատարվել է 1888 թ. շուշվաբնակ թաղասեռցի վաճառական Բաղդասար Սաֆարյանի նյութական աջակցությամբ. «...վանքի արևելեան կողմը գտնւում է մի ընդարձակ միայարկ շինութիւն, որ վկայ է, թէ այդ վանքը բաւական փառաւոր անցեալ է ունեցել, բայց այժմ այդ շինութեան բեկորներն են մնում: Ամառս այդ վանքը ուխտ գալով շուշաբնակ թաղասեռցի ...վաճառական պ. Բաղդասար Սափարեանցը և տեսնելով այդ աւերակ շինութիւնը, իւր միջոցներով շինել է տալիս և ծածկում երկաթէ տանիքով, ծախսելով առնուազն 500 ռուբլի: Պարոնի այս արարքը միակ է մեր կողմերում, ուստի արժանի է խորին շնորհակալութեան...»:

«Նոր-Դար», Թիֆլիս, 1888, N 193, 17 նոյեմբերի, էջ 2:
Աբրահամյան Է., Սպիտակ Խաչ վանք, «Վարձք», N 18, Երևան, 2022, էջ 46:

Արձանագրություն, Հայերեն, Շինարարական 1735 թ․

Արձանագրություն. արևելյան մուտքի ճակատակալ քարին՝ 6 տող.

Հրատ. Բարխուտարեանց Մ., Արցախ, Բագու, 1895, էջ 6667: Ոսկեան Հ., Արցախի վանքերը, էջ 22: ԴՀՎ V, էջ 189:

Ծանոթ. վիմագրի առաջին ընդօրինակողն է Խաչիկ վրդ. Դադյանը 1893 թ. (ՀԱԴ, ֆ. 319, ց. 1, գ. 107, թ. 23): Ռուսերեն թարգմանությամբ հրատարակել է Ի. Սեգալը (Сегаль И. Елисаветпольская губерния: Впечатления и воспоминания // Кавказский вестник", Тифлис, 1902, N 5, с. 25):

Ուշագրավ այս վիմագիրը ոչ միայն հյուրատան կառուցման, այլև ժամանակի ռազմաքաղաքական անցքերի յուրօրինակ «քարե փաստաթուղթ» է: Նրանում հիշատակված Թահմազ խանը (Թահմասպ Ղուլի խան) հայտնի է նաև որպես Նադիր շահ (Իրանի շահ՝ 17361747 թթ., Աֆշարների հարստության հիմնադիր), իսկ նշված պատմական դեպքը վերաբերում է 1730-1736 թթ. թուրքպարսկական պատերազմին:

Ի դեպ, բարավորին կից՝ կամարի կենտրոնական քարի կոր մակերեսին, արձանագրության առաջին տողի շարունակությունն է՝ րեցի:

Աբրահամյան Է., Սպիտակ Խաչ վանք, «Վարձք», N 18, Երևան, 2022, էջ 46:

Հեղինակը Սասուն Դանիելյան
Տարեթիվ 2019 թ․

Հյուրատան արևելյան ճակատակալի արձանագրությունը

Տեսակը Գրչանկար
Հեղինակը Սասուն Դանիելյան
Տարեթիվ 2022 թ․

Արձանագրություն, Հայերեն, Հիշատակագրություն 1766 թ․

Արձանագրություն. մուտքի հարավային նիստին՝ 3 տող.

Թվ(ին) ՌԲՃԺԵ (1766)-ին Ք(րիստոս)ի ծառա | Պետրոս վարդապետ: | Պետրո[ս]:

Հրատ. ԴՀՎ V, էջ 189:

Ծանոթ. վիմագիրն առաջին անգամ ընդօրինակել է Խաչիկ վրդ. Դադյանը 1893 թ. (ՀԱԴ, ֆ. 319, ց. 1, գ. 107, թ. 23): Ի դեպ, Պետրոս վարդապետը թերևս 1773 թ. Աղվանից Հովհաննես կաթողիկոսի (1763-1786) հրամանով վանքի առաջնորդ նշանակված Պետրոս եպիսկոպոսն է (ՀԱԴ, ֆ. 56, ց. 1, գ. 305, թ. 46):

Աբրահամյան Է., Սպիտակ Խաչ վանք, «Վարձք», N 18, Երևան, 2022, էջ 47:

Հեղինակը Սասուն Դանիելյան
Տարեթիվ 2019 թ․

Հյուրատան մուտքի հարավային նիստի արձանագրությունը

Տեսակը Գրչանկար
Հեղինակը Սասուն Դանիելյան
Տարեթիվ 2022 թ․

Արձանագրություն, Հայերեն, Հիշատակագրություն

Արձանագրություն. մուտքի հարավային նիստին՝ 1 անավարտ տող.
Ես՝ Պ(ետրոս):

Աբրահամյան Է., Սպիտակ Խաչ վանք, «Վարձք», N 18, Երևան, 2022, էջ 47:

Հեղինակը Սասուն Դանիելյան
Տարեթիվ 2019 թ․

Տեսակը Գրչանկար
Հեղինակը Սասուն Դանիելյան
Տարեթիվ 2022 թ․

Ուղղությունը ⇒ Արևելքից
Հեղինակը Մանվել Սարգսյան
Տարեթիվ 1980 թ․

Ուղղությունը ⇒ Արևելքից
Հեղինակը Սասուն Դանիելյան
Տարեթիվ 2018 թ․