Ծաղկոց Անապատ :: ԱՐՑԱԽԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Ծաղկոց Անապատ

Ադրբեջան / Հյուսիսային Արցախ / Շամխոր / Գառնակեր

Տեղադրություն

Գյուղի ամենանշանավոր հուշարձանը Ծաղկոց անապատը կամ Գառնակերի վանքն է. գտնվում է Գառնակերից 0,7 կմ հարավ՝ Շամքոր գետի ձախ ափին:

Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երեւան, 2004, էջ 479:

Պատմություն
1467 թ․

Հայ մատենագրության մեջ Ծաղկոց անապատն առաջին անգամ հիշվում է 1467 թ., երբ տեղում Ազարիա ծաղկողը նկարազարդել էր մի ձեռագիր ավետարան և հիշատակարանում նշել. «...եղև նկարակերտութիւն սորա ի յերկիրս Գանձակայ, ի յաթոռս Գառնակերի, ի դուռն Ծաղկոցի սուրբ Աստուածածնիս և յայլ սրբութեանցս, ի կաթողիկոսութիւն տեառն տէր Յովհաննիսի, առ տեղոյս աթոռակալութեան տէր Ծերունի արքեպիսկոպոսի...»:

«ԺԵ դարի հայերեն ձեռագրերի հիշատակարաններ» հատոր Բ, կազմեց Լ. Ս. Խաչիկյան, Երեւան, 1958, էջ 244: Ի դեպ, Ծաղկոց վանքում 1468 թ. ստեղծված մեկ այլ ավետարանի (Ազարիա ծաղկող) հիշատակարանում համապատասխան հատվածը վերոնշյալի կրկնությունն է «ԺԵ դարի հայերեն ձեռագրերի հիշատակարաններ» հատոր Բ, կազմեց Լ. Ս. Խաչիկյան, Երեւան, 1958, էջ 272:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 480:

1634 թ․

Ծաղկոց անապատը Գառնակերի վանք անվանաձևով հիշատակվում է Գողթնի Ցղնա գյուղում 1634 թ. ընդօրինակված «Մեկնութիւն սաղմոսաց» ձեռագրի հիշատակարանում. «...Գառնիկն Գառնեցին՝ Գառնայկերի վանքն...»:

«ԺԷ դարի հայերեն ձեռագրերի հիշատակարաններ» հատոր Բ, կազմեցին` Հակոբյան Վ., Հովհաննիսյան Ա., Երեւան, 1978, էջ 548:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 480:

Հայտնի է, որ մեկ տարի անց, երբ սուլթան Մուրադը 700 հազ. բանակով արշավել է Հայաստան ու գրավել Երևանի բերդը, Գառնակերում ժամանակավոր ապաստան է գտել Հովհաննավանքի Հովհաննես եպիսկոպոսն իր աշակերտների հետ. «...Եւ թագաւորն Օսմանցւոց Մուրատ եկեալ էառ զբերդն Երևանայ. և ամենայն երկիրն Երևանայ ցրուեցան ուր և կարացին գնալ՝ գնացին. նոյնպէս ելեալ Յովհաննէս Եպիսկոպոսն Յօհաննուվանից աշակերտօք իւրովք և գնաց յաշխարհն Աղուանից ի վանքն Գառնակերոյ»:

«Զաքարեայ Սարկաւագի պատմագրութիւն», հ. Բ, Վաղարշապատ, 1870, էջ 47:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 480:

Նկարագրություն
1886 թ․

1886 թ. հուշարձանի վերաբերյալ նշվել է, որ այն «...քարաշէն, թաղակապ փոքրիկ եկեղեցի [է], ունի մի փոքրիկ գաւիթ, ուր կան երկու անյայտ գերեզմաններ, որոնց Գառնակերցիք պատւում են իբրև սրբեր: Նրանց ասելով՝ այս տաճարն եղել է կուսանաց անապատ և Ծաղիկ մայրապետի անունով կոչուել է Ծաղկոցայ»:

«Արձագանք», 1886, N 21, էջ 308:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 480:

Ճարտարապետություն

Ծաղկոց անապատը բաղկացած է Սբ. Աստվածածին եկեղեցուց և գավթից, իսկ տարածքը շրջափակող պարսպից ներս ունեցել է «...մէկ մեծ տուն և չորս փոքրիկ խուց, յորս լինին միաբանականք»:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3814, թ.107-108:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 480:

Պատմություն
1919 թ․

1919 թ. անապատը գտնվում էր ավերակ վիճակում:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 56, ց. 4, գ. 927, թ. 32:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 481:

Կալվածքներ
1840 թ․

1840 թ. Ծաղկոց անապատի կալվածքների մասին նշվել է. «...ունի զմի այգի արժողութիւն նորին երկու հարիւր յիսուն մանէթ - տարեկան արդիւնք նորին քառասուն մանէթ, մի այգի ևս լի թթենի ծառովք, արժողութիւն սորին քառասուն մանէթ, արդիւնք սորին տասն մանէթ»:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3798, թ. 63-64:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 481:

1847 թ․

1847 թ. Ծաղկոց անապատն ունեցել է մեկ խաղողի, մեկ թթենու այգի, մեկ մեծ տուն, չորս փոքրիկ խցեր, 1852-ին՝ խաղողի մեկ այգի և պարսպին կից մեկ մեծ տուն, 4 փոքր սենյակ, իսկ 1860-1862 թթ. դրությամբ՝ մեկ այգի և պարսպին կից 3 փայտաշեն սենյակ:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3814, թ. 107-108, նաև՝ գ. 3819, թ. 116-117:
Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3834, թ. 24-25, նաև՝ գ. 3836, թ. 44-45:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 481:

1886 թ․

Հայտնի է, որ 1886 թ. կալվածքը բաղկացած է եղել վարելահողից, խաղողի այգուց և 3 սենյակից:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 56Պ, ց. 18, գ. 138:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 482:

1910 թ․

1910 թ. տիրում էր 3 դեսյատին հողատարածք զբաղեցնող խաղողի և թթենու այգիների:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 56, ց. 6, գ. 775, թ. 27:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 482:

Վանահայր
1820 թ․

Հովհաննես վարդապետ Մաղաքյանց. հիշվում է 1820-ական թվականների սկզբից առնվազն մինչև 1839 թ.: Վանքում դասավանդել է նաև հայոց լեզու: Ի դեպ, 1839-ին պաշտոնավարել է Մովսես աբեղա Մաղաքյանցի հետ մեկտեղ:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3831, թ. 39-40, նաև՝ գ. 457, թ. 8:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 482:

1860 թ․

1860 թ. հիշատակվում է Հարություն վարդապետը:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3834, թ. 24-25, գ. 3833, թ. 112-113:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 482

1853 — 1862 թթ․

Մեկ վարդապետ է հիշվում վանահայրության պաշտոնում 1853, 1862 թթ.:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 2743, թ. 20-21, գ. 3836, թ. 56:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 482:

1864 թ․

Հարություն վարդապետ Մամիկոնյանց. Հիշվում է 1864 թ.:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3843, թ. 7:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 482:

1878 թ․

Մեկ վարդապետ է հիշվում վանահայրության պաշտոնում 1878 թթ.:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3870, թ. 26:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 482:

Հովհաննես վարդապետ Բարաղամյանց. Վանահայր է նշանակվել 1882 թ. և պաշտոնավարել շուրջ 28 տարի: Հայտնի է, որ 1910 թ. Հովհաննես վարդապետը, որն արդեն 106-ն անց էր, դեռևս վանքի առաջնորդ էր: Այդ մասին ժամանակակիցը նշել է. «...Այստեղ է լինում վանահայրական պաշտօնով ծերունի Յովհաննէս վարդապետ Բարաղամեանը, որը 106 գարուն անց է կացրել...: ...վանահայրը զառամեալ հասակում է, դողդողջուն ձեռքերով և անզօր ֆիզիքապէս և մտաւորապէս կառավարելու անապատը, ժամանակն է ազատ կացուցանել նորան պաշտօնից, որից նորան հոգևոր իշխանութիւնը վաղուց պետք է հեռացրած լիներ»:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 56, ց. 6, գ. 775, թ. 27-28, ց. 5, գ. 320, թ. 1:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 482:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Ուղղությունը ⇓ Հարավից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1980 — 1982 թթ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Ուղղությունը ⇐ Արևմուտքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1980 — 1982 թթ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Ուղղությունը ⇙ Հարավ-արևմուտքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1980 — 1982 թթ․

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1980 — 1982 թթ․

Հյուսիսային պատից բացված լուսամուտի շուրջ ագուցված խաչքարեր

Տեսակը Չափագրություն
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Գծագիր

Ծաղկոց անապատի հատակագիծը

Անվանում	Հիշ. ժամանակը	Ստուգաբանություն
Գառնակերի վանք	1634 թ․