Աֆանասյան Արական դպրոց :: ԱՐՑԱԽԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Աֆանասյան Արական դպրոց 1890 թ․

Ադրբեջան / Հյուսիսային Արցախ / Գանձակ / Գանձակ

Պատմություն
1890 թ․

Վեհափառ հայրապետի կոնդակի համաձայն՝ դպրոցի բացման թույլտվությունը տրվել է 1890 թ. ուստարվա սկզբին: Նույն եկեղեցուն կից և միաժամանակ բացվել է նաև «Մարիամյան» օրիորդաց դպրոցը:

«Արձագանք», 1890, N 3, էջ 6:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 46:

1895 թ․

1895 թ. գանձակեցի Մկրտիչ Դանիելյան Աֆանասյանը, նկատի ունենալով կրթական գործի կարևորությունը, ցանկություն է հայտնել «...կառուցանել սեպհական ծախուք իւրովք զշինութիւն ի գաւթի Սբ. Լուսաւորիչ եկեղեցւոյ ի պէտս երկսեռ դպրոցաց նոյն եկեղեցւոյ, խոստանալով նուիրել զտասնհազար րուբլի, ուստի և խնդրէ հաստատել հոգաբարձու այնր շինութեան զՍիմէօն քահանայն Տէր-Խաչատրեանց, զՍարգիս Աֆանասեանց, զՅարութիւն Մալեանց և զինքն»: Ըստ նախահաշվի՝ ծախսը կազմելու էր 14-15.000 ռուբ.: Սակայն 1896 թ. ցարական կառավարության կողմից հայոց դպրոցների փակումը անորոշ կացության մեջ է գցում Մ. Աֆանասյանին, և շինարարությունը դադարեցվում է: 1896 թ. դրությամբ բարերարն արդեն «…փլեալ էր եկեղեցւոյ բակի հարաւային կողմի շրջապատն իւր ամբողջ երկարութեամբ և մինչև այժմ չկատարելով իւր այդ բարերար խոստմունքն, միմիայն քարուքանդ թողնելով բակն, նա պրն. Աֆանասեանցն ներկայ տարումս իւր յայտարարութեամբն դիմելով հոգևոր կառավարութեանդ հրաժարուել է իւր խոստմունքից…»:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. Պ461, ց. 1, գ. 8, թ. 2, 16:
«Նոր-Դար», 1895, N 114, էջ 2:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 46:

1898 թ․

1898 թ. դրությամբ նվիրատուն մտադրվել էր դեռևս չիրացված 10.000 ռուբ. գումարը ծախսել աստվածահաճո մեկ այլ գործի վրա: Սակայն հայոց դպրոցների վերաբացումից հետո Մ. Աֆանասյանը կրկին լծվում է ավելի քան 10 տարի առաջ սկսած ու թերի թողած գործին: 1909 թ. Մկրտիչ և Եղիսաբեթ Աֆանասյանները կրկին դիմում են հոգևոր կառավարությանը և ստանում համապատասխան թույլտվություն՝ ընդհատված շինարարական աշխատանքները վերսկսելու համար: Ընդամենը մեկ տարի անց՝ 1910 թ. մայիսի 26-ին, Աֆանասյան ամուսիններն արդեն ավարտում են կառույցի շինարարությունը: Օծման հանդեսը մեծ շուքով կատարվում է հունիսի 6-ին: Դպրոցի շինարարության վրա վերջնահաշվով բարերար Աֆանասյանը ծախսել էր 35.000 ռուբլի: Հունիսի 7-ին բարեգործ ամուսիններին իր գոհունակության և օրհնության կոնդակն էր հղել Մատթեոս կաթողիկոսը:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. Պ461, ց. 1, գ. 8, թ. 13, 18, 22:
«Մշակ», 1910, N 127: Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 35, ց. 1, գ. 603, թ. 75:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 46:

1913 թ․

1913 թ. դպրոցի բարեզարդությանը նյութապես օժանդակած (1077 ռ.) գանձակեցի Աղաջան Օհանյանն արժանանում է Հայրապետական օրհնության և գոհունակության կոնդակի:

«Արարատ», 1913, էջ 8:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 46:

1989 թ․

Մինչև 1989 թ. «Աֆանասյան» դպրոցի մուտքի ճակատին պահպանվում էր շինարարական արձանագրությունը:

Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երեւան, 2004, էջ 46:

Նկարագրություն
1896 թ․

1896 թ., հայկական դպրոցների փակման նախօրեին, դպրոցն ուներ գրադարան՝ 373 կտոր գրքով:

Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. Պ461, ց. 1, գ. 9, թ. 178:
Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 46:

Արձանագրություն, Հայերեն, Փորագիր, Շինարարական 1909 թ․

«Աֆանասյան» ուսումնարան, մուտքից վեր ագուցված մարմարե սալիկին՝ 3 տող.
Ուսումնարանս զայս կից Ս. Լուսաւորիչ եկեղեցւոյ կառուցաւ արդեամք եւ ծախիւք Աֆանասեան ամուսնոյ Մկրտչի եւ Եղիսաբէթի, 1909 ամի:

Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երեւան, 2004, էջ 46:

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1980 — 1982 թթ․

«Աֆանասյան» դպրոցի շենքը

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1980 — 1982 թթ․

«Աֆանասյան» դպրոցի շենքը

Տեսակը Լուսանկար
Տեսքը արտաքին
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ
Տարեթիվ 1980 — 1982 թթ․

Շինարարության արձանագրությունը (1909 թ.)

Անվանում	Հիշ. ժամանակը	Ստուգաբանություն
Աֆանասյան

Դպրոցի գոյընթացի մասին մի շարք վավերագրերի տվյալների համադրումը ներկայացնում է հետևյալ պատկերը.

Թվական	Ուսուցիչներ	Աշակերտներ	Նշումներ	Աղբյուր
1889	4		Հիմնադրում (միդասյա)	Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 35, ց. 1, գ. 39, թ. 2: «Արձագանք», 1890, N 3, էջ 6: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 46:
1892		106		Խուդոյան Ս., Արեւելահայ դպրոցները 1830-1920 թվականներին, Երեւան, 1987, էջ 471: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 46:
1896			Փակվել է	Խուդոյան Ս., Արեւելահայ դպրոցները 1830-1920 թվականներին, Երեւան, 1987, էջ 471: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 46:
1906			Վերաբացվել է որպես երկսեռ	Խուդոյան Ս., Արեւելահայ դպրոցները 1830-1920 թվականներին, Երեւան, 1987, էջ 471: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 46:
1909	6	120	Երկսեռ	Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 57, ց. 2, գ. 1849, թ. 17: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 46:
1911	10		Ուսուցիչներ՝ Գևորգ Թումաղյան, Հարություն Երիցյան, Արուսյակ Տեր-Աստվածատրյան, Շուշանիկ Մելիք-Հախիջանյան, Վարսիկ Մելքոնյան, Տիգրան Օհանյան, Սիմոն Տեր-Խաչատրյան, Աստվածատուր Ռշտունի, Եղիսաբեթ Տեր-Մակարյան, Սոկրատ Գրիգորյան	Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 56, ց. 15, գ. 571, թ. 24: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 46:
1911	9	356	5-ամյա, 7 դասարանով երկսեռ	Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 35, ց. 1, գ. 682, թ. 57: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 46:
1914	12	358		Խուդոյան Ս., Արեւելահայ դպրոցները 1830-1920 թվականներին, Երեւան, 1987, էջ 471: Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004, էջ 46: