Եկեղեցի :: ԱՐՑԱԽԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ

Եկեղեցի 16 — 17 դդ․

ԼՂՀ / Քաշաթաղ / Արըքլի

Տեղադրություն

Վերին Արքո գյուղի հարավային ծայրին ցայսօր կանգուն է միանավ թաղածածկ եկեղեցին:

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 167:

Ճարտարապետություն

Հորինվածքային էական առանձնահատկությունն է արեւելքից խորանի աջ ու ձախ կողմերում գտնվող մեկական ավանդատները, որոնք իրենց ծավալներով դուրս են եկեղեցու հիմնական ուղղանկյուն (բազիլիկ) մակերեսից: Ընդ որում, ավանդատների մուտքերը բացված են ուղիղ խորանի մեջ: Թաղը կիսաշրջանաձեւ է, ծածկը՝ երկթեք, շինանյութը՝ անմշակ քարն ու կրաշաղախը: Ներքուստ սվաղված է: Արտաքին չափերն են 9,60x5,20 մ (արեւելյան ճակատում՝ 10.70 մ), պատերի հաստությունը՝ 1 մ: Մուտքերը երկուսն են՝ հարավից եւ հյուսիսից: Դրանցից առաջինը փակվել է դեռեւս այն ժամանակ, երբ եկեղեցին գործում էր (առնվազն 200 տարի առաջ):

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 167-168: Նույնատիպ հորինվածք ունեն ներկայիս Շամքորի շրջանի Նուկզար գյուղի մոտ գտնվող Ամենափրկիչ վանքի եկեղեցին, Գետաբեկի շրջանի Փոլադլու գյուղի եկեղեցին, Խաչակապի Թարգմանչաց վանքի եկեղեցին եւ այլն։

Նկարագրություն
15 — 16 դդ․

Շինարարության մասին պատմող վիմագրեր չեն պահպանվել: Պատերի մեջ ագուցված են XV-XVI դարերին բնորոշ մի քանի տապանաքարեր:

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 168:
Kortoshian, Raffi. The Endangered Christian Armenian Heritage of Artsakh, Yerevan, 2022, p. 170.

Նորոգություն
16 դ․

Եկեղեցին ավելի հին է եւ հավանաբար ավերված եկեղեցու տեղում վերակառուցվել է XVI– XVII դարերում։

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 168:

Նկարագրություն
1246 թ․

Երբեմնի հին եկեղեցու գոյությունն է փաստում խորանից դեպի արեւելք բացված լուսամուտի գլխին ագուցված 1246 թ. նվիրատվական բնույթի արձանագրությունը:

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 168:
Kortoshian, Raffi. The Endangered Christian Armenian Heritage of Artsakh, Yerevan, 2022, p. 170.

Եկեղեցուց քիչ հյուսիս ժայռաքարերին քանդակված են պարզ խաչեր, առանց արձանագրության:

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 169:

Արձանագրություն, Հայերեն, Փորագիր, Նվիրատվական 1246 թ․

Հինգ տողով՝ սրբատաշ սալաքարին փորագրված, արձանագրության սկիզբն ու վերջնամասը խրված են շենքի պատերի մեջ, եւ այդ պատճառով անհնար է ամբողջական վերծանությունը ներկայացնել.
...(Թ)ՎՆ։ ՈՂԵ(1246)... | ...Ց ՀԱՅՈՑ... | ...(ԻՇԽ)ԱՆՈՒՌԵ(ԱՆ)Ս ՏԱ... | ...Ն ՈՐԴՈՅ Պ(ԱՐՈ)Ն ԿՈՆԻ... | ...ԱՌԻՆ ՄԵՐ:

Սամվել Կարապետյան, Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան, 1999, էջ 168:

Տեսակը Լուսանկար
Ուղղությունը ⇙ Հարավ-արևմուտքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան

Տեսակը Լուսանկար
Ուղղությունը ⇖ Հյուսիս-արևմուտքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան

Տեսակը Լուսանկար
Ուղղությունը ⇗ Հյուսիս-արևելքից
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան
Աղբյուրը Սեւ-սպիտակ նեգատիվ

Տեսակը Լուսանկար
Հեղինակը Սամվել Կարապետյան

Տապանաքար (XVI դ.) ագուցված եկեղեցու արեւելյան ճակատում